علی وندشعاری - دانشیار دانشکده فرش، دانشگاه هنر اسلامی، تبریز، ایران
بهنام میرزاپور - دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت تولید فرش، دانشکده فرش، دانشگاه هنر اسلامی، تبریز، ایران.

همانندی های بسیاری میان نقش مایه های پرندگان در آثار پارچه و قالی‎های به‎جای مانده از دوره صفوی وجود دارد. که در پژوهش انجام گرفته به بررسی مجموع ۱۶ اثر انتخابی پرداخته شده است. که نحوه انتخاب نمونه ها کاملا هدفمند بوده و در این راستا تعداد ۵ اثر مربوط به قالی‎های دوره صفوی و ۱۱ اثر نیز نمونه‎هایی از پارچه‎های این دوره را تشکیل می‎دهند. که با رویکرد کیفی مورد بررسی قرار گرفته‎اند. از این رو مسئله اصلی در این پژوهش، شناخت و معرفی انواع نقوش پرندگان مورد استفاده در نمونه‎هایی از قالی و پارچه‎های دوره صفوی است. که روش تحقیق به صورت تاریخی_ توصیفی انجام گرفته است. و درپی پاسخ به این سوالات می‎باشد. ۱- انواع نقش‎مایه‎های پرندگان در منسوجات و قالی‎های دوره صفوی کدام است؟ ۲- وجوه اشتراک و افتراق نقش‎مایه‎های پرندگان در منسوجات و قالی‎های دوره صفوی چیست؟ که یافته‎ها حاکی از آن‎اند که در قالی‎ها و منسوجات دوره صفوی استفاده از انواع پرندگان مانند، قرقاول، طوطی، باز، اردک، لک‎لک، سیمرغ مشابه بوده و قرقاول به عنوان پرکاربردترین پرنده در طراحی مورد استفاده قرار گرفته است. پرندگان مشابه در آثار قالی و پارچه، از لحاظ ترکیب‎بندی آزاد یا قرارگرفتن درون قاب، طرز قرار گیری در زمینه، فرم و حالت‎های ترسیم، دارای تشابهات فراوانی هستند. به نظر می‎رسد با توجه به محدودیت و ساختار فنی بافت قالی، طراحان پارچه درپی ترسیم واقعی این پرنده بوده‎اند نه جنبه نمادین که بیشتر در قالی مورد استفاده قرار گرفته است.

دوره صفوی، قالی، منسوجات، پارچه، نقش‎مایه پرنده.