مسأله نفت در روابط ایران و شوروی از آغاز تا دولت قوام السلطنه ) )١٣٢٤

در طی قرن بیستم نفت به تدریج جایگاه ویژه ای را نه تنها در حیات سیاسی و اقتصادی ایران به عنوان اولین کشور تولید کننده نفت در خاورمیانه بلکه در همه کشورهای جهان، ا خصوصً کشورهای صنعتی غرب وشرکت های بزرگ نفتی کسب کرد ه است . همین امر باعث رقابت کشورهای غربی، به ویژه انگلستان و روسیه بر سر اخذ امتیاز نفت در ایران گردید به گونه ای که در پی مذاکراتی که از سوی شرکت های نفتی انگلیسی و امریکایی درباره کسب امتیاز نفت در جنوب شرقی ایران صورت گرفت، شوروی ها نیز در مقابل خو استار امتیاز نفت شمال شدند این موضوع منجر به بحرانی در روابط ایران و شوروی شد که نهایتا ً به ناکامی شوروی از تحصیل امتیاز نفت شمال انجامید . در ریشه یابی علل و عوامل این ناکامی مشخص شد که برخی از این عوامل مؤثر جن به داخلی داشته و مولود شرایط خاص سیاسی ـ اجتماعی جامعه ایرانی درآن زمان بوده است که از آن جمله ویژگی های فردی و شخصیتی نخبگان و سیاستمداران ایرانی آن روز و تصمیم گیری های آنها، تأثیری برجسته وپررنگ داشته است وبرخی علل وعوامل نیز خارجی بوده وریشه در وضعیت نظام بین المللی حاکم و رقابت میان قدرت های بزرگ آ ن زمان داشته است وبالاخره برخی عوامل نیز بودند که هم بعد داخلی داشته وهم بعد خارجی .