شهلا دهقانپیر - دانشجوی دکتری/ گروه مهندسی منابع طبیعی، دانشکده علوم کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران
ام البنین بذرافشان - دانشیار/ گروه مهندسی منابع طبیعی، دانشکده مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران
هادی رمضانی اعتدالی - دانشیار/ گروه علوم و مهندسی آب، دانشگاه بین المللی امام خمینی، قزوین، ایران
ارشک حلی ساز - استادیار/ گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران
بهنام آبابایی - استادیار/ دانشکده علوم و مهندسی، دانشگاه جیمز کوک، تاونزویل، استرالیا

کشاورزی بخش کلیدی و مصرف کننده اصلی منابع آب شیرین دنیا است. درک روشنی از تقاضای آب در بخش کشاورزی برای تولید و مصرف محصولات و هم چنین کاهش تنش آبی برای رفع مشکلات کمبود آب، امری ضروری است. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی کمبود آب و تنش آبی در بخش کشاورزی استان هرمزگان با تاکید بر چارچوب ردپای آب صورت گرفته است. نتایج نشان داد در بین سه جز ردپای آب آبی، سبز و خاکستری، منابع آب آبی اصلی ترین منبع در تامین آب در بخش کشاورزی است و از کل مقدار متوسط منابع آب ۲۵۸۳.۷۰ میلیون مترمکعب، ۱۵۸۴.۵۵ و ۹۹۹.۱۵ میلیون مترمکعب مربوط به منابع آب آبی و سبز است. از کل ردپای آب، سهم ردپای آب آبی، سبز و خاکستری به ترتیب ۸۶.۳۵، ۵.۰۷ و ۸.۵۸ درصد است. شاخص تنش آب آبی و کمبود آب آبی در بخش کشاورزی با مقدار متوسط ۱.۳۸ و ۱.۱۹ نشان داد که استان هرمزگان در سطح تنش آبی بسیار بالا و بحرانی قرار دارد. بالا بودن شاخص خودکفایی (مقدار متوسط ۶۱ درصد) نسبت به شاخص وابستگی آب (مقدار متوسط ۳۹ درصد) سبب افزایش فشار بر منابع آب زیرزمینی و سطحی در استان شده که علیرغم بالابودن شاخص خودکفایی در تولید محصولات کشاورزی، این استان دارای فقر آبی بالایی (متوسط ۴۹۱۹.۵۹ میلیون مترمکعب) است. در شاخص تنش آبی تنها ردپای آب آبی در نظر گرفته می ­شود، ولی در شاخص تنش آبی کشاورزی، ردپای آب سبز و خاکستری هم در نظر گرفته می­ شود، بنابراین می­ توان گفت، برای بررسی کمبود آب در مقیاس منطقه ای، شاخص­های تنش آبی کشاورزی و کمبود آب آبی مناسب تر و واقع­بینانه­ تر هستند، به ویژه برای مناطق خشک و نیمه خشکی که عمدتا آب آبی مهم ترین منبع آبی و ردپای آن نسبت به سایر اجزای ردپای آب زیاد است.

ردپای آب, تنش آبی, کمبود آب, مدیریت منابع آب