غلامرضا صادقی

این مقاله به بررسی ده اثر مهم در زمینه نقد خرافه و خرافهگرایی میپردازد. کتاب نخست کلثوم ننه یا (عقاید النساء) نوشته آقاجمال خوانساری است که با زبان طنز و در پانزده باب، خرافات رایج در اواخر عصر صفوی را به نقد کشیده است. اثر بعدی التنزیه فی اعمال التشبیه، به قلم علامه سیدمحسن امین است. ایشان خرافات و تندرویهای شماری از شیعیان را درخصوص مراسم عزاداری در روز عاشورا، سبب زشت جلوهگر شدن چهره شیعه دانسته و یکایک آنها را با دلیل و سند رد کرده است. در ادامه، کتاب ابوهریره نوشته سیدعبدالحسین شرفالدین مورد بررسی قرار گرفته است. به عقیده شرفالدین، خیانتها و بدعتهای ابوهریره در جعل احادیث، سبب خرافه پراکنیهای بسیار و وارد کردن اسرائیلیات به حوزه دین و ضربه به سنت شده است. وی چهل حدیث از ابوهریره را که پارهای از آنها از اسرائیلیات است، در این اثر بررسی میکند. لولو و مرجان، نوشته میرزا حسین نوری اثر مورد بررسی بعدی است. این کتاب در دو بخش به اخلاص در عبادت و پرهیز از ریا، و نیز ارزش صدق و راستگویی میپردازد. در این بخش، به شرح درباره دروغ بحث میکند، اقسام دروغ را میشمارد و از دروغهای رایج در بین روضه خوانان و نقل وقایع عاشورا، سخن به میان میآورد و از علمای دین میخواهد که با این پدیده زشت و زیانبار مبارزه کنند و نگذارند دروغ به محافل حسینی و مرثیه سرایی و منبر راه یابد. و نیز در این مقاله اثری از حاج سراج انصاری با عنوان شیعه چه میگوید معرفی میشود و ایرادات وی به خرافات و پاسخهایی که به روشنفکران دین ستیز آن روزگار میدهد، فراروی اهل نظر و دغدغهمندان گذارده میشود. اثر فخیم علامه امینی؛ الغدیر فی الکتاب والسنه والادب، که فهرستی بلند از خرافات غالیان و راویان دروغپرداز در یازده جلد آن آمده، موضوع بعدی این مقاله است. در ادامه این مقاله، دو اثر از شهید مطهری: ۱. دفاع از سیزده و ۲.کتاب حماسه حسینی، به بحث گذارده شده است که سراسر خبر از مبارزه ایشان با خرافهپراکنی حول معارف دینی و موضوع عاشورا میدهد. کتاب مورد بحث بعدی، غلو، درآمدی بر افکار غالیان در دین، نام دارد که نوشته نعمتالله صالحی نجفآبادی است. نویسنده در دو بخش به مفهوم و گستره غلو، و عوامل غلو و راههای نفوذ غالیان پرداخته است. آخرین کتاب در این مجموعه الصحیح من سیره رسول الاعظم اثر جعفر مرتضی عاملی است. ایشان با ذکر نمونههایی بسیار از خرافاتی که در باورهای شیعه راه یافته است، مستندا  به نقد و رد آنها میپردازد.

فرهنگ دینی, عقاید النساء, آداب و رسوم, خرافه, قمهزنی, ابوهریره, روضهخوانی, بدعت, اخبار ساختگی, مکتب تشیع, تحریفزادیی, غلو, اباحیگری