حمیدرضا تمدن
ویلفرد مادلونگ

عبدالله بن عباس ابن عبدالمطلب (م ۶۸ق/ ۷-۶۸۶م) در مطالعات اسلامی معاصر معمولا به عنوان یکی از پایه گذاران علوم دینی شناخته شده است. او همچنین یکی از گرداورندگان قرآن به شمار می رود که قرائات گوناگونش از آیات، بعدها همگی ثبت و ضبط شد. نقش او به عنوان «پدر علم تفسیر قرآن» نیز غیر قابل انکار است، چنان که از میان صحابه پیامبر(ص)، در حوزه شریعت(فقه و احکام) هم به عنوان یکی از پیشوایان مکتب مکه به شمار می رود. در این میان، نقش وی در باورها و تاریخ فقه شیعه کمتر مورد توجه قرار گرفته و نگاه سنت شیعی امامی به او مبهم به نظر می رسد. بر همین پایه ویلفرد مادلونگ کوشیده است تا با بررسی چند نمونه، نقش و جایگاه ابن عباس در فقه شیعی را تا اندازه ای به تصویر بکشد. از نگاه مادلونگ، شواهد مناسبی وجود دارد که نشان دهنده تاثیر بسزای آموزه های ابن عباس بر عقاید و فقه شیعیان امامی نخستین است. به باور او فقه امامیه به گونه سیتماتیک و نظام مند از ایده ها و نظرات ابن عباس در زمینه احکام فقهی پیروی نکرده است اما تلاش کرده تا برخی شواهد را نشان دهد که بر پایه آنها فقه امامی، به عملکرد امام علی(ع) در طول دوران خلافتش، که توسط منابع سنی گزارش شده است، توجهی اندک نشان داده و حتی گاه آموزه ابن عباس را بر آن ترجیح داده است.

ابن عباس, فقه شیعی, تاریخ فقه شیعه, امام علی, مصنف عبدالرزاق اصفهانی, ویلفرد مادلونگ