مهدی قادری - استادیار گروه علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
یعقوب احمدی - استاد گروه علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
بی نظیر جلالی - کارشناس ارشد روانشناسی و مدرس دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

پژوهش حاضر با هدف مطالعه تفسیری پیامدهای اقتصاد غیر رسمی از منظر کنش گران درگیر در این پدیده به نگارش در آمده است. داده ها با استفاده از تکنیک مصاحبه عمیق، مشاهده و بررسی اسناد و مدارک جمع آوری شدند. از طریق روش نمونه گیری هدفمند مصاحبه با ۵۵ نفر از مطلعین کلیدی (شامل: کولبران، کاسبان عمده، کاسبکاران سطح خرد و رانندگان) به عمل آمد تا اشباع نظری حاصل گردد. داده های گردآوری شده در قالب ۶ مقوله عمده شامل: هنجارمندی بی هنجاری، وابستگی مضاعف، امنیت نسبی، دگردیسی فرهنگ سنتی و بومی، فضای مخاطره آفرین و ترویج نابسامانی کدگذاری و تحلیل شده اند. نتایج بر این امر دلالت دارد که اقتصاد غیر رسمی پدیده یا واقعیتی اجتماعی است که بازتاب محدویت منابع رسمی اشتغال، ناکارآمدی نهاد اقتصاد و سیاست های مرکز محور توسعه از جمله در راستای تلقی مرز به­عنوان تهدید و نه فرصت بوده است. این پدیده صرف نظر از تعابیر اقتصادی، دارای وجوه فرهنگی اجتماعی است که از تصورات و تجارب زیسته متنوع شکل یافته و معنای محتوم در پس پیامدهای آن در واقع گسترش نوعی "توسعه ناموزون و ساختار زیست بحرانی" بوده است. به عبارتی، گر چه ممکن است گسترش اقتصاد غیر رسمی منافع اقتصادی را به دنبال داشته باشد و رضایت نسبی فعالان اقتصادی را تامین کند. اما، وسعت پیامدها و چالش های اجتماعی، فرهنگی، امنیتی و زیستی محیطی موجب خلق فضایی آنومیک و ساختار زیست بحرانی در نواحی مرزی است.

هنجارمندی بی هنجاری, وابستگی مضاعف, امنیت نسبی, فضای مخاطره آفرین, ترویج نابسامانی