آمنه یحیوی دیزج - گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران
طیبه اکبری ازیرانی - دانشگاه شهید بهشتی دانشکده علوم زمین گروه جغرافیای طبیعی
شهریار خالدی - گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
خدیجه جوان - دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

تبخیر تعرق ترکیب دو فرایند مجزا، تبخیر از سطح خاک و تعرق از گیاه است که میزان آن بستگی به عناصر مختلف هواشناسی دارد. از این­رو شناخت عوامل موثر و میزان تاثیر هر عنصر بر تبخیر تعرق مرجع (ET۰) حائز اهمیت فراوان است. در پژوهش حاضر، برآورد ET۰ فصلی بر اساس آمار ۴۵ ساله ۲۰۲۰-۱۹۷۶ سازمان هواشناسی ۴۰ ایستگاه همدید به روش فائوپنمن مانتیث ۵۶ محاسبه و بصورت نقشه­های پهنه­بندی ارائه شد. روند تغییرات ET۰ با آزمون­های من-کندال و روند نوآورانه (ITA) بررسی شد. به­منظور بررسی میزان تاثیر هر عنصر بر ET۰، ضریب حساسیت فصلی با استفاده از روش Sobol محاسبه شد. بدین­صورت که توزیع آماری عناصر هواشناسی شامل رطوبت نسبی، ساعت آفتابی، متوسط، بیشینه و کمینه دما و سرعت باد؛ با محاسبه میانگین و واریانس هر پارامتر در دامنه ۴۰%± برآورد شد و سپس با ثابت نگه داشتن هر متغییر، تغییر تمامی متغییرها ضریب حساسیت در مقیاس فصلی ارائه شد. براساس نتایج؛ میزان تاثیرگذاری عناصر هواشناسی در ET۰ در فصول مختلف سال متفاوت است. ضریب حساسیت برای میزان تاثیرگذاری هر عنصر شامل کمینه دما با ۱/۱۸%، سرعت باد ۵/۲۲%، سرعت باد ۹/۳۱% و بیشینه دما ۴/۲۰% به ترتیب در فصول بهار، تابستان، پاییز و زمستان رتبه نخست را در میزان تاثیرگذاری به خود اختصاص دادند. براساس یافته­های پژوهش حاضر میزان تاثیرگذاری عناصر مختلف هواشناسی بر ET۰ در فصول مختلف تفاوت داشت که این مهم باید در برنامه­ریزی و مدیریت بهینه منابع آب کشور مورد توجه قرار بگیرد.

تبخیر تعرق مرجع, روند نوآورانه, تحلیل حساسیت سبل, فائو پنمن مانتیث ۵۶