آوا غلامی - دانشجوی دکترای دانشگاه زنجان
سید حسین میرموسوی - دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه زنجان
مسعود جلالی - استادیار گروه جغرافیا. دانشگاه زنجان
کوهزاد رئیس پور - استادیار گروه جغرافیا. دانشگاه زنجان

ابرها را می­توان به عنوان یکی از پیچیده­ترین و تاثیرگذارترین متغیرهای دستگاه نیوار در شکل­دهی ساختار اقلیمی کره زمین به شمار آورد. بنابراین، هدف از این پژوهش، بررسی و تحلیل مقدار ابرناکی به لحاظ تغییرات زمانی و مکانی در ایران است که طی یک دوره ۳۱ ساله (۲۰۲۱-۱۹۹۱) برای تعداد ۹۳ ایستگاه در پهنه ایران به انجام رسیده است. بدین منظور داده­های روزانه متغیر ابر از سازمان هواشناسی کشور دریافت گردید و پس از بررسی و پیش­پردازش و تبدیل آنها به مقیاس­های­ سالانه، ماهانه و فصلی، سطح نرمال بودن داده­ها با آزمون­های مختلف آماری از قبیل آزمون­های کولموگروف-اسمیرنوف، لیلیفورس و اندرسون-دارلینگ بررسی شد. سپس براساس توزیع نرمال و غیرنرمال سری­های زمانی ابرناکی جهت تشخیص روند داده­ها از آزمون رگرسیون خطی بر اساس روش کمترین مربعات خطا و آزمون من-کندال در سطح اطمینان ۹۵ درصد استفاده شد. نتایج سالانه نشان داد تعداد ۵۰ ایستگاه دارای تغییرات معنادار بوده­اند که جهت این تغییرات در ۴۷ ایستگاه، کاهشی و تنها در ۳ ایستگاه، افزایشی بوده است، در سایر ایستگاه­ها هیچ روند معناداری مشاهده نگردید. نتایج ماهانه و فصلی نیز بیانگر روند کاهشی مقدار ابرناکی در ماه­های سرد سال و فصل­های زمستان و بهار و البته فصل پاییز است. همچنین ارتباط بین عوامل مکانی طول و عرض جغرافیایی با مقدار ابرناکی با استفاده از آزمون ضریب همبستگی پیرسون بررسی گردید که نتایج این آزمون بیانگر همبستگی منفی با طول جغرافیایی و همبستگی مثبت با عرض جغرافیایی است. سپس مقدار ابرناکی و توزیع آن در هر یک از مقیاس­های مورد مطالعه (سالانه، ماهانه و فصلی) در پهنه ایران در قالب نقشه نمایش داده شد. بالاترین مقادیر سالانه ابرناکی در جنوب و جنوب­غربی دریای خزر در ایستگاه­های رشت، رامسر، بندر انزلی، نوشهر و بابلسر و بعد از آن در مناطق شمال­غرب کشور در ایستگاه­های اردبیل، اهر، تبریز، سراب و ماکو و کمترین مقدار در مناطق جنوب و جنوب­شرق کشور است.

ابرناکی, ایران, تحلیل زمانی-مکانی, روند