مهدی مکاری - استادیار گروه علوم و مهندسی آب، مرکز آموزش عالی کاشمر، کاشمر، ایران
امیر حسین قادری - گروه مهندسی آب، دانشکده مهندسی آب و خاک، دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران.
جواد علایی - دانشجوی دکتری رشته علوم و مهندسی آب، دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

تعیین بهترین تابع تولید آب- شوری- عملکرد می تواند مدیریت مصرف آب کشاورزی را در مناطقی که با کمبود منابع آبی مواجه هستند، بهبود بخشد. به این منظور پژوهشی گلخانه ای به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملا تصادفی با دو عامل شوری و سطح آبیاری در سه تکرار در محل گلخانه تحقیقاتی مرکز آموزش عالی کاشمر انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل چهار سطح شوری آب آبیاری: (آب غیر شور) ۷/۰= S۱، ۴= S۲، ۸= S۳ و ۱۲= S۴ دسی زیمنس بر متر و سه سطح میزان آب آبیاری: آبیاری کامل (تامین ۱۰۰% نیاز آبی گیاه)= W۱، W۱ ۷۵/۰= W۲ و W۱ ۵/۰= W۳ در یک خاک شنی لومی با جرم مخصوص ظاهری ۴۱/۱ گرم بر سانتی مترمکعب اعمال شدند. به منظور تعیین بهترین تابع تولید آب- شوری- عملکرد دانه کاملینا از توابع خطی، درجه دوم، کاب داگلاس و نمایی استفاده گردید. نتایج نشان داد که بهترین تابع تولید برای پیش بینی عملکرد دانه کاملینا در گلخانه و در شرایط کاشت گلدانی، تابع درجه دوم بود. شاخص های تولید نهایی (MP) و نسبت نهایی نرخ فنی (MRTS) عملکرد دانه نسبت به دو عامل کمیت و کیفیت آب آبیاری نشان دادند که با افزایش یک سانتی متر عمق آب و با فرض ثابت ماندن شوری آب آبیاری، عملکرد دانه کاملینا به اندازه ۸/۵۶ کیلوگرم در هکتار افزایش می یابد. هم چنین با توجه به شاخص تولید نهایی کاملینا نسبت به شوری آب آبیاری (MPECw) مشخص می شود که به ازای یک واحد افزایش شوری آب آبیاری با فرض ثابت ماندن عمق آب آبیاری، میزان عملکرد دانه کاملینا به اندازه ۷/۳۸ کیلوگرم در هکتار کاهش می یابد. با توجه به یافته-های این پژوهش می توان گفت که اعمال ۷۰ میلی متر عمق آب آبیاری در آب های با شوری کم تر از چهار دسی زیمنس بر متر امکان رسیدن به عملکرد دانه مطلوب کاملینا در گلخانه و در شرایط کاشت گلدانی را در شهرستان کاشمر فراهم می نماید. البته در شرایط مزرعه با توجه به مصرف آب بیش تر گیاه (حدود ۳۰۰ میلی متر) و طولانی تر بودن طول دوره ی رشد گیاه نسبت به شرایط کاشت گلدانی و گلخانه، ضرایب توابع تولید پیشنهادی در این مطالعه قابل استفاده نخواهند بود و لازم است که مطالعات تکمیلی در زمینه ی تعیین بهترین تابع تولید آب-شوری-عملکرد کاملینا در شرایط مزرعه نیز انجام پذیرد.

تنش شوری, تنش خشکی, کارایی مصرف آب, تبخیر و تعرق