محمد دهقان - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه عمران، مهندسی و مدیریت ساخت، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد یاسوج، ایران
مهرداد خلقی فرد - استادیار، گروه عمران، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران

تونل راهرو زیرزمینی است که جهت به حداقل رساندن طول مسیر و همچنین عبور از مناطق صعب العبور و جهت ازدحام ترافیک احداث می گردد که با اهدافی چون حل مشکلات فوق و همچنین مقاطع پایدار در انواع سنگ ها و خاک ها برای سالیان متوالی، امکان بهره برداری از آن میسر و بدون مشکل باشد. که هدف اصلی حفاری رسیدن به یک مقطع ایمن و راندمان طولانی برای استفاده متوالی از آن و همچنین ایمنی و حفاظت در اجرای ساخت تونل می باشد. در این مقاله، ۵ معیار اصلی به اولویت بندی عوامل موثر بر تحلیل و بررسی اولویت بندی ریسک های ایمنی در تونل سنگی تمام مقطع انفجاری بر اساس مدل AHPنمونه موردی: )تونل پونه خرم آباد) ، پس از شناسایی متغیرهای تحقیق، ماتریس مقایسات زوجی تصمیم گیرنده تشکیل شده که به صورت جدول ۲ می باشد. در این تحقیق ۳ معیار و ۳۸ گزینه وجود دارد که بر اساس روش AHPرتبه بندی شد. درشدت، وقوع، کشف معیارها آورده شده است. در جدول ۶ ماتریس تصمیم گیری را نشان می دهد. یعنی نظرات خبرگان در سه معیار شدت، وقوع و کشف را برای رتبه بندی گزینه ها در مقیاس فازی نشان می دهد. آخرین گام درروش AHP رتبه بندی گزینه ها با شاخص شباهت می باشد که با توجه به فرمول استفاده شده در مقاله می باشد. که در فرمول از راه حل ایدئال فازی مثبت و راه حل ایدئال منفی استفاده می شود. برای رتبه بندی گزینه ها از شاخص شباهت استفاده می شود به طوری که درروش AHP گزینه های با شاخص شباهت بیشتر در اولویت قرار می گیرند. رتبه بندی گزینه های شناسایی خطرات و ارزیابی ریسک های ایمنی با روش AHPبودند که در جدول ۱۱ با شاخص شباهت رتبه بندی گردید؛ و رتبه های هر گزینه در جدول ۱۱ در ستون رتبه نوشته شده است؛ مثلا «رها شدن ابزار کار و اصابت با افراد و تجهیزات «با شاخص شباهت ۰.۸۶ در رتبه اول و گزینه» ریزش و سقوط تونل هم جوار مکان گودبرداری با شاخص شباهت ۰.۸۲۶ در رتبه دوم می باشند. پس از تعیین نمرات معیارها، برای معیارهای موجود در نقاط قوت و ضعف و فرصت و تهدید معیارهای با نمره بالا، به عنوان معیارهای مهم جهت اولویت بندی با استفاده از روش AHP در نظر گرفته می شود؛ معیارهای جهت تعیین راهکارهای لازم برای مقابله با ریسک های ایمنی در صنعت تونل انتخاب شدند. مجموع نمره در ماتریس ارزیابی عوامل داخلی حداقل ۲۰ و حداکثر ۲۰۰ می باشد و نمره متوسط در پروژه های ساخت بیش از ۱۰۰ است. همچنین مجموع نمرات در ماتریس ارزیابی عوامل خارجی هم حداقل ۱۴ و حداکثر ۱۴۰ می باشد نمره به دست آمده در ماتریس ارزیابی عوامل داخلی زمینه موردمطالعه برابر ۱۵۹ و نمره ارزیابی عوامل خارجی ۱۰۴ است.

اولویت بندی ریسک های ایمنی، تونل سنگی، مدل AHP