جبراییل تقی نژاد - استادیار- بخش تحقیقات فنی ومهندسی- مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل (مغان)- سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج
محمد علی زیرک - کارشناس مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان بیله سوار، ایران

روش های نوین و صحیح خاک ورزی به منظور استفاده بهینه از خاک به عنوان مهم ترین تامین کننده منابع غذایی می تواند بهره وری لازم از تولیدات زراعی را افزایش دهد. از سال زراعی ۹۸- ۱۳۹۷، این آزمایش با لحاظ الگوی مدیریت بقایای گیاهی، تناوب مرسوم (گندم-عدس-گندم) و شیوه های مختلف خاک ورزی حفاظتی در شرایط زارعین در عرصه دیم منطقه مغان انجام گردید. تیمارها شامل الف- بی خاک ورزی ، ب- کم خاک ورزی و ج– خاک ورزی مرسوم در بقایای گندم سال قبل انجام شد. در سال اول و دوم به ترتیب گیاه عدس وگندم کشت گردید. پارامترهای اندازه گیری شامل ظرفیت مزرعه ای، درصد سبز بذر، ارتفاع بوته، عملکرد دانه و سایر خصوصیات زراعی بود. نتایج نشان داد بین سیستم های خاک ورزی ازلحاظ ظرفیت مزرعه ای اختلاف زیادی وجود داشته ولی ازنظر عملکرد و اجزای عملکرد اختلافی بین تیمارها مشاهده نگردید. بیشترین عملکرد عدس در تیمار بی خاک ورزی وکم خاک ورزی به ترتیب برابر با ۲/۱۱۴۵ و ۱/۱۰۹۹وکمترین آن در سیستم کاشت مرسوم با ۸/۱۰۳۸ کیلوگرم در هکتار بود. درمجموع نتایج کلی نشان داد حفظ رطوبت خاک و استفاده بهینه از بارش در سیستم خاک ورزی حفاظتی بیشتر از روش مرسوم بود و با رعایت تناوب در مزارع دیم با توصیه کارنده کشت مستقیم یا خاک ورزی کاهشی زمینه تولید پایدار را فراهم نمود.

کاشت مستقیم, خاک ورزی, عدس, عملکرد