فرنوش شمیلی - Tabriz Islamic Art University
طاهره پورمحمد - Tabriz Islamic Art University

در عصر قاجار با توجه به تعاملات اجتماعی-سیاسی  جواهرات و زیورآلات بسیار باشکوه و گران­قیمتی در بین حکومت­ها ساخته و تبادل می ­شد. بنابراین در طول تاریخ شاهنشاهی گنجینه ­های پر عظمتی از جواهرات جمع­ آوری شده که هر کدام در محلی نگهداری می­ شود. در این میان گنجینه­ ی جواهرات ملی یکی از جامع­ترین مجموعه ­های نگهداری زیورآلات گران­قیمت در طول تاریخ است. هدف از این پژوهش معرفی، شناسایی و بررسی ساختار آرایه ­های تزئینی و مطالعه ­ی وجوه مختلف هنری جقه های سلطنتی قاجار در این مجموعه است. در واقع این پژوهش جهت پاسخگویی به این سوال اساسی انجام یافته است که ساختار و ویژگی­های بصری جقه­ های سلطنتی قاجاری گنجینه جواهرات ملی ایران چیست؟ این پژوهش از نوع کاربردی می ­باشد و با روش توصیفی–تحلیلی انجام شده است، شیوه گردآوری داده ­ها از طریق مطالعات کتابخانه ­ای و از منابع و اسناد معتبر صورت گرفته است. برآیند پژوهش نشان داد: جقه ها بر اساس ساختار بصری بر سه وجه، قابل تقسیم­ بندی هستند: بخش فوقانی(شقه)، بخش میانی و بخش تحتانی(ساقه). فرم نمونه ­های مطالعاتی برگرفته از طبیعت بوده و از نقوش گیاهی، حیوانی، انتزاعی و در مواردی از نقوش هندسی و عناصر نوشتاری در تزئین جقه ها استفاده شده است؛ اگر چه بیشترین تزئینات مربوط به نقوش گیاهی می باشد. فرم بیشتر جقه­ ها به فرم بته شباهت دارند و دارای شقه(بخش فوقانی)هستند. اصلی ترین مولفه بصری در این آثار تعادل می باشد که گاهی از نوع تقارن بوده و گاهی از نوع توازن. همچنین فلزاتی چون طلا و نقره در اسکلت بندی آثار جهت قرار گیری اجزای تزنینی بکار رفته اند. شاخص ­ترین شیوه ساخت در جقه های مطالعاتی تکنیک مرصع­کاری بوده که تاثیر چشم­گیری در ساختار زیبایی شناسانه این آثار دارد.

Royal jackets, ornamental arrays, Qajar era, national jewelry treasures of Iran, جقه های سلطنتی, آرایه های زینتی, عصر قاجار, گنجینه جواهرات ملی ایران