فرزانه محمدظاهری - M.Sc. Geaduated in Environmental Science, Department of the Environment, College of Basic Sciences, Hamedan Branch, Islamic Azad University, Hamedan, Iran
سهیل سبحان اردکانی - Ph.D. in Environmental Science, Associate Professor in Environmental Science, Department of the Environment, College of Basic Sciences, Hamedan Branch, Islamic Azad University, Hamedan, Iran
بهاره لرستانی - Ph.D. in Environmental Science, Associate Professor in Environmental Science, Department of the Environment, College of Basic Sciences, Hamedan Branch, Islamic Azad University, Hamedan, Iran

زمینه و هدف: فلزات سنگین از جمله مهم ترین آلاینده های خاک هستند که کاهش زیست فراهمی و تحرک این عناصر در خاک برای کنترل میزان سمیت و اثرات حاد و مزمن آن ها از اهمیتی بسزا برخوردار است. لذا، این پژوهش با هدف بررسی قابلیت زئولیت طبیعی برای تثبیت شیمیایی سرب و کادمیم در یک نمونه خاک آلوده انجام شد. مواد و روش­ها: پس از آلوده کردن نمونه های خاک شاهد و تیمار حاوی %۵ زئولیت طبیعی با مقادیر مشخصی از نمک های نیترات سرب (۱۵۰، ۵۰۰ و ۱۵۰۰ میلی گرم در کیلوگرم) و نیترات کادمیم (۱۰، ۳۰ و ۱۰۰ میلی گرم در کیلوگرم) نسبت به تعیین مقادیر عناصر سرب و کادمیم در جزء های مختلف خاک شامل محلول در اسید، کاهشی، اکسایشی و باقی مانده نمونه های خاک آلوده شده به روش BCR و محاسبه نرخ تحرک پذیری عناصر در فواصل زمانی معین (۱، ۷، ۱۴، ۲۸ و  ۵۶ روز) اقدام شد. یافته­ها: نتایج نشان داد که نرخ تحرک پذیری سرب در تیمار حاوی زئولیت طبیعی حاوی ۱۵۰، ۵۰۰ و ۱۵۰۰ میلی گرم در کیلوگرم سرب افزوده به خاک با افزایش زمان انکوباسیون یعنی پس از طی ۵۶ روز در مقایسه با تیمار شاهد به ترتیب %۵۱، %۲۳ و %۱۵ کاهش یافته بود. از طرفی نرخ تحرک پذیری کادمیم نیز در تیمار حاوی زئولیت طبیعی حاوی ۱۰، ۳۰ و ۱۰۰ میلی گرم در کیلوگرم کادمیم افزوده به خاک پس از طی ۵۶ روز در مقایسه با تیمار شاهد به ترتیب %۱۲، %۹ و %۵ کاهش یافته بود. نتیجه گیری: هرچند نتایج نشان داد که با افزایش محتوی افزوده سرب و کادمیم به خاک، کارایی زئولیت طبیعی در تثبیت و نامتحرک سازی این عناصر کاهش یافت، ولی می توان از زئولیت طبیعی بدلیل کارایی قابل قبول در جذب فلزات سنگین، قیمت مناسب، فراوانی و حداقل تاثیر منفی بر محیط زیست برای فرآیند تثبیت شیمیایی در خاک های آلوده به فلزات سنگین استفاده کرد.

Soil contamination, Soil amendment, Mobility, Heavy metals, آلودگی خاک, اصلاح کننده خاک, تحرک پذیری, فلز سنگین