مرتضی حیدری - Associate Professor of Persian Language and Literature Department of Payam-e Noor University

بسامد­ها متغیر­هایی تعیین­کننده در دانش سبک­شناسی هستند و به­کار­گیری روش­های تحلیل آماری در ارزیابی بسامد­ها نتایج سبک­شناختی سنجیده­تری را به­همراه ­خواهد ­داشت. آمار­ توصیفی نمی­تواند کمیت­های پر­نوسان و دارای رفتار نا­منظم را به­روشنی تبیین­ کند. از ­همین روی روش­های آمار استنباطی در نتیجه­گیری از متغیر­های کمی نا­متوالی بسیار سودمند خواهد­ بود. سبک­شناسی مرتبط با تحلیل­های رایانه­ای را سبک­سنجی می­نامند که در­ حوزه زبان فارسی چندان رایج ­نبوده ­است. در ­این ­مقاله، نویسنده بسته­تر ­شدن زاویه خیال در چهار­ گونه ساختمان تشبیه را به­ترتیب از ۱ تا ۴ درجه­بندی کرده­ و سپس رابطه میان فشرده­تر ­شدن زاویه خیال با بسامد تشبیهات حروفی را در دیوان دوازده­ تن از شاعران شاخص سبک خراسانی در­ گذر زمان ارزیابی ­کرده ­است. از­ آنجا که بسامد گونه­های تشبیهات حروفی از لحاظ ساختمان و فشرده ­شدن زاویه خیال در ساختمان این­دست­ تشبیهات رفتار سبکی مشخصی را نشان­ نمی­دهد، با استفاده از ضریب هم بستگی پیرسون در نرم­افزار رایانه­ای SPSS به تحلیل استنباطی آمار­ها پرداخته ­شده ­است. با توجه به نتایج کمی برآمده از این نرم­افزار که گویای ضریب هم بستگی ۳۷۴/. و سطح معناداری ۶۲۶/. است و مقایسه این اعداد با شاخص­های تعریف شده برای ضریب هم بستگی (۱+ و ۱-) و سطح قراردادی معناداری، رابطه مثبت و مستقیم میان متغیرها (نازک­تر ­شدن خیال و فشردگی زاویه تشبیه با بسامد تشبیهات حروفی) تایید می­شود. به زبان سبک­شناسی، یعنی فشرده­تر شدن زاویه تشبیه در سبک خراسانی به معنای افزایش بسامد تشبیهات حروفی دارای ساختمان بسته­تر بوده و این رخداد سبکی از هنجار­های مسلط بر سبک دوره پیروی ­کرده ­است.

Stylistics, Stylometry, imagination, literal similes, Khorasani style, سبک شناسی, سبک سنجی, زاویه خیال, تشبیهات حروفی, سبک خراسانی