غلامرضا پیوندی
محمود ذوقی سرور

در زمان وقوع قتل عمد آنچه از آیات و روایات و نیز اجماع به دست می آید، این است که قصاص حقی برای اولیای دم است. در فقه اسلامی برای احقاق حقوق قربانی، شرایطی در نظر گرفته شده است.اما این مسئله پیش می آید که آیا امکان تبعیض در قصاص نفس وجود دارد به این صورت که ولی دم، نسبت به جانی، بخشی از قصاص را اجرا و بخشی دیگر را عفو یا مصالحه کند؟ مسئله ای که مستقیما در نصوص و روایات و نظر فقهای مذاهب اسلامی در گذشته، به آن اشاره نشده است؛ بر اساس یک نظر در میان فقهای معاصر در قصاص نفس نمی توان قائل به تبعیض شد چون نفس یک وجود واحد بالذات است که بعد از اتمام خلقت اعضا روح بر آن دمیده شده است و مثل جسم نیست که دارای اعضای مستقل باشد؛ اما از سوی دیگر با تکیه بر مبانی و قواعد و دلایل حاکم در مسئله قصاص، همچون حق بودن قصاص، قابل مصالحه بودن، وجوب حفظ جان، استحباب عفو، تجزیه پذیر بودن قصاص، شمول قاعده دفع اشد مفسدتین، شمول قاعده الجمع مهما امکن می توان گفت قصاص حق است و همان طوری که می توان از تمام حق قصاص گذشت، می توان با توافق طرفین از بعض حق قصاص نیز گذشت. نهایتا به نظر می رسد نمی توان گفت در قصاص نفس امکان تبعیض وجود ندارد اما می توان با صلح به کمتر از جنایت راضی شد.

قصاص نفس, تبعیض در قصاص, مذاهب اسلامی, اولیای دم, عفو