علی بنایی
سید علیرضا میربد

مهم ترین دستاورد مشروطه خواهی در ایران، تشکیل مجلس شورای ملی بود. یکی از واژه های رایجی که از ابتدای تاسیس این نهاد و چه بسا پیش از آن به نمایندگان مجلس اطلاق می شد، واژه «وکیل» بود. وکالت در ابواب فقهی شیعه واجد آثار و احکام خاص خود بود و در نگاه اول گویای یک رابطه دوطرفه محدود در حقوق خصوصی بود. این استعمال سبب طرح نظریه مشابهت نهاد نمایندگی مجلس با وکالت فقهی شد. این مقاله درصدد است با واکاوی تاریخی مفهوم وکالت در غرب و تشریح فضای فکری و عمومی تشکیل مجلس اول شورای ملی، این نکته را مشخص سازد که آیا می توان با قطعیت، موجودیت نظریه مشابهت وکالت فقهی با نمایندگی را به عنوان یک نظریه رایج در عصر تشکیل مجلس اول پذیرفت یا خیر؟ بر اساس یافته های این مقاله، نظریه مشابهت در زمانه تشکیل مجلس، هوادار جدی ای نداشته و بی توجهی به تبار غربی این واژه و نیز غفلت از وقایع تاریخی، موجب طرح شدن این امر به عنوان یک نظریه رایج بوده است. این نتیجه در بررسی اقدامات و مکتوبات جریانات اصلی در صدر مشروطه، متشکل از روشنفکران و علمای دینی، نمایندگان مجلس و در نهایت عامه مردم و با روش کتابخانه ای به دست آمده است.

وکالت فقهی, نمایندگی, وکیل, نماینده, مجلس شورای ملی, مشروطه