حسین هوشمند فیروز آبادی

یکی از مبانی فقهی طرح شده به عنوان مبنای مسئولیت مدنی «احترام» است. علی رغم ذکر برخی آیات و سیره عقلا به عنوان مدرک قاعده احترام، مهم ترین مدرک قاعده احترام روایات دانسته شده است. پرسش این است که آیا روایات مرتبط با احترام می توانند ضمان را که یک حکم وضعی است و اساس مسئولیت مدنی مبتنی بر آن است توجیه نمایند یا خیر؟ در این مقاله با عدم پذیرش نظر فقهایی که از روایت «لایحل مال المسلم الا عن طیب نفسه» ضمان را استخراج کرده اند، دلالت دو روایت «لایصلح ذهاب حق احد» و «حرمه ماله کحرمه دمه» بر ضمان پذیرفته شده و با رد ایرادات مطروحه، اثبات گردیده مطابق نظر صحیح تر روایت اخیر در مقام تعظیم مومن است و تعظیم مومن با لحاظ حکم تکلیفی صرف مبنی بر حرمت تصرف در مال مسلمان سازگاری ندارد؛ بلکه تعظیم واقعی متوقف بر عدم جواز تصرف در مال مالک بدون اجازه اش و نیز ضمان در صورت از بین رفتن مال می باشد.

ضمان, قاعده احترام, حکم وضعی, حکم تکلیفی, مسئولیت مدنی