سید حسن وحدتی شبیری
احسان سامانی

احادیث متعددی بر مسئولیت مدنی دولت دلالت دارند. یکی از این روایات، روایت اصبغ بن نباته است که در این نوشته به بررسی ابعاد مختلف آن می پردازیم. بر اساس این روایت، در صورت قصور کارکنان دولت، مسئولیت جبران خسارت بر عهده بیت المال مسلمین است و این حکم مختص قضات نبوده؛ چراکه عنوان «قاضی» در این روایت خصوصیتی نداشته و چنانچه از کلام برخی از فقها فهمیده می شود، در دولت اسلامی تمام مقامات اجرایی چنانچه در حوزه ماموریت خود بدون تقصیر مرتکب خطایی شوند، جبران خسارت آنها بر عهده بیت المال است. همچنین با توجه به اینکه قتل و قطع از باب تمثیل و بیان مصداق بین بوده و علاوه بر آن، نبود تفاوت بین دم و قطع با خسارات مالی در این باب، و استشهاد به بیانات فقها در خصوص این روایت، می توان گفت این روایت هم شامل خطای قاضی در باب قصاص و دیات می شود و هم شامل دعاوی مالی که در هر دو مورد چنانچه در صدور حکم و اجتهاد تقصیری مرتکب نشده باشد، جبران خسارت به عهده بیت المال است.

مسئولیت مدنی, دولت, روایت اصبغ بن نباته, اخطاء, خسارات جانی, خسارات مالی