مرتضی سلامتی - استادگروه اقتصاد
همایون رنجبر - استادیار گروه اقتصاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان (اصفهان
مریم فرح بخش - دانشجوی کارشناسی ارشد
فضیلت محسنی

در قرن نوزده و نیمه اول قرن بیستم منابع طبیعی به عنوان موتور رشد اقتصادی معرفی شد. لیکن ازاواسط قرن بیستم تاکنون بیشتر مطالعات فراوانی منابع را باعث کندی رشد اقتصادی دانسته اند. منابعطبیعی به خودی خود سبب عملکرد نامطلوب اقتصادی نمی شود بلکه درآمد سرشار ناشی از منابع به طور غیر مستقیم از طریق اثرگذاری بر روی دیگر عوامل رشد باعث عقب ماندگی اقتصاد می شود. این مطالعه ثر درآمدهای نفتی بر رشد اقتصادی را از کانال فروپاشی نهادی توضیح می دهد. علاوه بر اینکه وجودنهادهای ضعیف ممکن است باعث اثر منفی منابع بر رشد اقتصادی شود؛ خود منابع نیز ممکن است زمینه برای رانت جویی فراهم آورد و سبب افت کیفیت زیرساخت های نهادین شده و به نفرین منابع منجر می شود. در این پژوهش به دلیل رابطه درآمدهای نفتی و کیفیت نهادها، با استفاده از روش حداقل مربعات دومرحله ای 1 ابتدا تأثیر درآمدهای نفت بر کیفیت نهادها برآورد می گردد و به این ترتیب اثر تعاملی درآمدهای نفت و کیفیت نهادها بر رشد اقتصادی مشخص می شود. کشورها متشکل از 13 کشور عضو اوپک است که به روش داده های تابلویی طی سال های 2010-2000 مورد بررسی قرار می گیرد. یافته ها نشان می دهد که درآمدهای نفتی تأثیر منفی بر کیفیت نهادها داشته است. همچنین در معادله رشد سرمایه گذاری فیزیکی و درجه بازبودن اقتصادی تأثیر مثبت و درآمدهای نفتی و نهادها رابطه منفی با رشد اقتصادی داشته اند. ازاین رو می توان تحلیل کرد که درآمدهای نفتی با ایجاد فساد باعث انحراف منابع به دور از فعالیت های اقتصادی اجتماعی پربارتر می شود و با پایین آوردن کیفیت نهادی به رشد اقتصادی بدتری منجر می گردد در این میان راهی که می تواند به بهبود عملکرد اقتصادی منجر شود ذخیره این درآمدها و اتکا به تولید داخلی و گسترش سرمایه انسانی است.

رشد اقتصادی، شاخص درآمدهای نفتی، نفرین منابع، شاخص کیفیت نهادها، داده های تابلوئی، کشورهای اوپک