مریم قرایی - دروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات، علوم انسانی و اجتماعی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
سعید حمیدیان - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات فارسی و زبانهای خارجی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
فرهاد طهماسبی - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، واحد اسلامشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلامشهر، ایران

زمینه و هدف: شاهنامه صرفا یک متن ادبی حماسی نیست، بلکه مجموعه ای یکپارچه از اجزا و عناصر درونی و بیرونی است که در آن زنان و مردان نقش ایفا میکنند. حضور اندک زنان در این اثر، مطالعات ژرفتر راجع به نقش ایشان در شاهنامه را ضروری کرده است. تحلیل گفتمان های شاهنامه یکی از راه های آگاهی از تاثیر حضور زنان در این حماسه است که با استفاده از روشهایی چون تحلیل گفتمان انتقادی میسر می شود. بدینوسیله میتوان به نقش زنان در حماسه ها پی برد و جریان حوادث را با نگاهی جدید، کاوید. از این رو این مقاله بدنبال تحلیل گفتمان هویت در میان زنان جنگاور شاهنامه است. روش مطالعه: چارچوب این پژوهش براساس تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف استوار است. براساس این الگو، متن در سه لایه توصیف، تفسیر و تبیین تحلیل شده است. دو شخصیت گردآفرید و گردیه نیز بعنوان نمونه موردی انتخاب شده اند. یافته ها: گفتمان هویت زنان جنگاور شاهنامه در لایه اول مبتنی بر برتری ایرانیان و تفکیک خودی و بیگانه شکل می گیرد. در لایه دوم پیروی از سنتها و کهن الگوها گفتمان هویت ایشان را شکل می دهد و در لایه سوم انتخاب میان اجزای هویت ساز در شخصیت ها است که داستان را پیش می برد. نتیجه گیری: فراز و فرود داستان گردیه در شاهنامه باعث شده است که چهار بعد «نقش»، «خود و دیگری»، «سنتها» و «کهن الگوها» دچار تغییراتی نسبت به دیگر زنان شاهنامه شود که این موضوع درمورد گردآفرید وجود ندارد.

شاهنامه، زنان، گردآفرید، گردیه، تحلیل گفتمان