بهزاد عابدین پورآهنگر - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران
رضا آقایاری زاهد - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران
رسول عبادی - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران
مریم محمدزاده - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران

زمینه و هدف: بهاءالدین محمد عاملی مشهور به شیخ بهایی (۹۵۳-۱۰۳۰ ه.ق) از فاضلترین عالمان دوره صفویه است که با داشتن ذوق ادبی، اشعاری به فارسی و عربی سروده است. در مقاله حاضر با رویکرد سبک شناسی، اشعار فارسی و عربی وی در ساختار و محتوا بصورت تطبیقی بررسی شده است. روش مطالعه: دردآوری اطلاعات پژوهش به شیوه کتابخانه ای انجام گرفته است و نگارش یافته- های تحقیق، به شیوه توصیفی-تحلیلی میباشد. جامعه آماری نیز شامل دیوان شیخ بهایی و اشعار عربی وی است که در الکشکول و کتابهای مختلف چاپ شده است. یافته ها: اشعار فارسی شیخ بهایی، ساده و به دور از تکلف های زبانی است. در شعر عربی نیز مطابق صرف و نحو عربی، اشعاری به دور از لغزش سروده است. ملمع گویی، استفاده از اوزان عربی، و کاربرد واژه های عربی از تاثیرات زبان عربی است که در شعر فارسی وی دیده میشود. در مقایسه تطبیقی در ساختار و محتوای هر دو شعر تشابه وجود دارد. جناس، واج آرایی، تکرار واژه، جمله، طرد و عکس، تشبیه، استعاره، اقتباس قرآنی، تضاد، کنایه، و تلمیح، در ساختار بلاغی شعر او فراوانی دارد. شیخ بهایی در محتوای شعری، به مضامین عرفانی، مذهبی، تعلیمی، غنایی توجه دارد و مضامین تعلیمی را نیز با مایه های مذهب و عرفان سروده است. بخش اندکی از اشعارش نیز غنایی است که در اشعار عربی بیشتر از فارسی میباشد. نتیجه گیری: شیخ بهایی شاعری دوزبانه است که علاوه بر شعر فارسی، به زبان عربی که زبان مادری وی بوده است، شعر سروده است. در مقایسه تطبیقی دو گونه شعرش، تشابهات سبکی در ساختار زبانی، بلاغی و محتوایی وجود دارد. وی با زبانی ساده، بلاغتی مرسوم و متداول و اندیشه مشترک عرفانی و مذهبی، به فارسی و عربی شعر گفته است.

شیخ بهایی، شعر فارسی، شعر عربی، مقایسه تطبیقی، سبک شناسی