حمیرا پایخوان - دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
افسانه زمانی مقدم - دانشیار گروه مدیریت آموزشی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
رضا شعبان نژاد - استادیار گروه مدیریت آموزشی، واحد تاکستان، دانشگاه آزاد اسلامی، تاکستان، ایران.

هدف: هدف از پژوهش حاضر، شناسایی، اعتباریابی و رتبه­ بندی پیشران­های آموزش کسب مزیت رقابتی مراکز آموزش عالی می­باشد. روش: روش تحقیق ترکیبی مبتنی بر تحقیق آمیخته اکتشافی (بررسی متون - کیفی – اعتباریابی - الویت­ بندی) است. جامعه آماری در بخش کیفی اعضاء هیئت علمی و روسای مراکز آموزش عالی و متخصصان حوزه مدیریت آموزشی، در بخش اعتباریابی، اعضاء هیئت علمی و روسای مراکز آموزش عالی شهر تهران و در بخش اولویت­ بندی مدیران عالی و میانی مراکز آموزش عالی شهر تهران بود. در بخش کیفی با استفاده از روش نمونه­ گیری گلوله برفی تا رسیدن به اشباع نظری با ۱۲ خبره، مصاحبه عمیق انجام گرفته، در بخش اعتباریابی با روش غیراحتمالی هدفمند، از ۲۰ خبره بوسیله چک لیست نیمه ساختاریافته و ساختاریافته طی سه راند، نظرسنجی صورت گرفته و در بخش اولویت ­بندی، ۳۵ نفر با روش نمونه­ گیری هدفمند، انتخاب و به پرسشنامه ماتریسی پاسخ دادند. برای تعیین روایی و پایایی در مرحله کیفی از بررسی­ های لازم شامل مقبولیت (بازنگری خبرگان) و قابلیت تایید(بازبینی مجدد خبرگان)، در مرحله اعتباریابی از بازنگری و بازبینی نظرسنجی، استفاده شده و در بخش اولویت­ بندی، محتوای پرسشنامه ماتریسی از نظر قابل فهم بودن و گویا بودن مورد تایید پنج تن از خبرگان دانشگاهی و سازمانی قرار گرفته و نرخ ناسازگاری معیارها بین ۰۳/۰ تا ۰۷/۰ محاسبه گردید. داده­ های کیفی با تکنیک گرندد تئوری در نرم افزار Atlas، داده­های اعتباریابی با تکنیک دلفی در نرم افزار SPSS و داده­ های اولویت­ بندی با تکنیک فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) در نرم افزار Expert Choice تحلیل گردید. یافته­ ها: نتایج بخش کیفی و اعتباریابی حاکی از آن بوده که مدل پارادایمی دارای ۲۶ پیشران بوده و نتایج بخش کمی نشان داد که تمامی مولفه ­های مدل پژوهش، مورد تائید واقع شدند. و نتایج بخش اولویت­ بندی هم، حاکی از اهمیت بیشتر «پیامد» و مولفه «مدیریت و رهبری هوشمند» داشته است. نتیجه­ گیری: با توجه به نقش مهمی که مراکز آموزش عالی در جامعه ایفا می ­نمایند و درصدد رفع بخشی از مشکلات کشور هستند، توجه به فاکتورهای موثر بر کسب مزیت رقابتی و رقابت­ پذیری از اهمیت بالایی برخوردار است. نتایج نشان داد فاکتورهای تبیین­ کننده رقابت­پذیری از جمله ضروریات حال حاضر مراکز آموزش عالی در جهت کسب مزیت رقابتی و عملکرد موفق در عرصه­ های علمی بوده است.

آموزش, کسب مزیت رقابتی, مراکز آموزش عالی