رحمت اله رضایی - استادیار گروه حقوق دانشگاه پیام نور گرگان
روح اله دانشجو - دانشجوی کارشناسی ارشد جامعه المصطفی العالمیه-واحد گرگان

در دوران های مختلف تاریخی و علمی، مطالعات ویافته های علم جرمشناسی و جامعه شناسی جنایی دچارتغییرات و تحولاتی شده است که هرکدام به تبع نظریات و اندیشه های مکاتب مختلف بوده است. بدیهی است کههر کدام از مکاتب و جریان های فکری حاکم بر اعصار مختلف تاریخی، بنا به فرهنگ و عرف ملی و فراملی خودتوانسته اند تاثیراتی را بر جرم شناسی و جامعه شناسی جنایی به عنوان یک علم بگزارند. جامعه شناسی جناییاز جمله شاخه های پر بار جرم شناسی است که به بررسی و تجزیه تحلیل جرم از منظر جامعه شناسی می پردازد.روش ها و تئوری های مورد بحث در جامعه شناسی جنایی همان روش ها و تئوری های مورد بحث در جامعهشناسی کیفری و جامعه شناسی انحرافات اجتماعی است؛ اما از منظر موضوع والبته اهداف با یکدیگر تفاوت دارند.توصیفی این علوم بدین معنا نیست که در صدد تجوبز راهکار ها ورابردهای موثر در کاهش و پیشگیری از جرمنباشند؛ در هر حال جامعه شناسی جنایی رسما با ظهور مکتب جغرافیایی جنایی پا به عرصه حیات علمی گذاشتهوبا نظریه های گوناگون جامعه شناسان به حیات خود ادامه داده است. که یکی از موثر ترین نظریه ها، نظریه ایناهنجاری به سردمداری امیل دورکیم است. دورکیم از منظر کلان، جوامع بشری را به دو دسته مکانیکی و ارگانکیتقسیم کرد؛ و ویژگی های جامعه مکانکی را تقسیم کار اندک به هم پیوستگی اجتماعی قوی، حاکمیت اخلاق ومذهب، قوانین اندک نهادینه شده در ضمیر و روح افراد و در عین حال بیشتر غیر مکتوب وبلاخره همسانیویکسانی آحاد اجتماعی میدانست، و بر این باور بود که اقتضای چنین ساخت و کارکرد میزان اندک جرم در جامعهاست که در عین حال با مجازات های شدید پاسخ داده می شود؛ زیرا جرم، ساخت فرهنگ و هویت جامعه را درمعرض خطر قرار می دهد. جوامع در مسیر تحول و گذار خود به وضعیت ارگانکی که ویژگی های آن درست نقطهمقابل وضعیت مکانکی است، در وضعیت آنومی قرار می گیرند که افراد در انتخاب رفتار درست دچار نوع گمگشتگی و سرگردانی می شوند؛ بدین ترتیب در این جوامع انحرافات و جرایم علاوه بر اینکه بهنجار، یعنی طبعیاست، کارکرد های مثبتی هم می تواند داشته باشد که از جمله آنها توافق ارادی بر ارزشهای معین و شناختکاستی ها و نهاد های اجتماعی و از این رو کوشش در جهت رفع آنهاست.

مکاتب کیفری، مکتب تحققی، جرم شناسی، جامعه شناسی جنایی