Mohammad Nazer - Department of Psychiatry, School of Medicine, Rafsanjan University of Medical Sciences, Rafsanjan, Iran.
Nasrin Riyahi - Department of Educational Psychology, Islamic Azad University, Anar Branch, Kerman, Iran.
Mohammadreza Mokhtaree - Department of Psychiatry, School of Medicine, Rafsanjan University of Medical Sciences, Rafsanjan, Iran.

هدف تولد و حضور کودک مبتلا به کم توانی ذهنی در هر خانواده ای، تنیدگی، سرخوردگی، ناامیدی،  افزایش مشکلات اجتماعی-اقتصادی و هیجانی و درنتیجه کاهش سلامت روانی و استفاده از راهبردهای ناکارآمد را در خانواده به دنبال دارد. پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر آموزش مدیریت استرس به سبک شناختی-رفتاری بر سلامت روان و همچنین تاثیر آموزش بر میزان استرس والدین دارای کودک کم توان ذهنی انجام شد. روش بررسی در این مطالعه شبه تجربی، والدین دارای کودک کم توان ذهنی دو مرکز در شهر رفسنجان، پرسشنامه ۶۶ ماده ای هری با مضمون سنجش فشار روانی در موقعیت های مختلف زندگی و مقیاس ۲۸ ماده ای سلامت عمومی گلدبرگ را تکمیل نمودند. از میان افرادی که نمره بالاتر از حد طبیعی داشتند،۶۰ زوج به شیوه تصادفی ساده انتخاب و سپس دوباره به طور تصادفی به دو گروه مساوی تقسیم شدند. گروه آزمایش، دوره آموزشی مدیریت استرس را در ۶ جلسه ۴۵ دقیقه ای طی ۳ هفته ۲ جلسه ای دریافت کردند. خلاصه آموزش در شش جلسه عبارت بود از: آموزش آسیب شناسی، نشانه شناسی و سلامت روان به والدین، آموزش ۴ راهبرد مقابله درمانگری شامل رویارویی ، دوری جویی، خویشتن داری و حمایت اجتماعی و سپس رفع اشکال و تمرین مهارت های مذکور. این در حالی بود که گروه کنترل هیچ آموزشی دریافت نکرد. پس از اتمام جلسات درمانی و یک ماه بعد، پس آزمون و آزمون پیگیری انجام شد. میانگین نمره های زوجین در آزمون های مختلف به عنوان معیارهای آماری در نظر گرفته شد و نتایج به روش اندازه مکرر موردمقایسه قرار گرفت. یافته ها میانگین نمره میزان استرس در پیش آزمون و پس آزمون در گروه آزمایش تفاوت معنادار داشت (۰۰۱/۰=P)، اما این نمره در پس آزمون و پیگیری تفاوت معناداری نداشت (۶۶/۰=P). همچنین تفاوت میانگین نمره سلامت روان در پیش آزمون و پس آزمون در گروه آزمایش معنادار بود (۰۰۱/۰=P)، اما این نمره در پس آزمون و پیگیری تفاوت معناداری نداشت (۶۷/۰=P). در زمینه ابعاد مختلف سلامت عمومی، تفاوت میانگین نمره علایم جسمانی و علایم افسردگی در پیش آزمون و پس آزمون گروه آزمایش، معنادار بود (۰۰۱/۰>P)، اما تفاوت میانگین نمره علایم اضطراب و عملکرد اجتماعی در پیش آزمون و پس آزمون معنادار نبود (۱۳/۰=P و ۰۷/۰=P). نتیجه گیری آموزش مدیریت استرس به سبک شناختی-رفتاری توانست شاخص سلامت روان والدین دارای کودک کم توان ذهنی را افزایش و علایم جسمانی و افسردگی مادران راکاهش دهد و خواب و کارکرد اجتماعی آنها را بهبود بخشد. بااین حال، در مطالعه حاضر علایم اضطراب و عملکرد اجتماعی والدین بهبود نیافت. در تبیین این یافته می توان بیان داشت متغیرهای بسیاری بر میزان اضطراب یا عملکرد اجتماعی افراد تاثیر می گذارد که در این مطالعه از کنترل خارج بود. این منابع با وضعیت اقتصادی افراد ارتباط مستقیم دارند که در مطالعه حاضر موردبررسی قرار نگرفت. همچنین آموزش مدیریت استرس  به سبک شناختی-رفتاری توانست میزان استرس ادراک شده والدین را کاهش دهد. درنهایت، آموزش باعث شد که افراد از جمله مادران کودکان عقب مانده ذهنی، شناخت بیشتری از خود پیدا کنند، نقاط قوت و ضعف خود را بشناسند و بدین ترتیب به حدی از خودشناسی دست یابند که برای اصلاح نقاط ضعف و تقویت نقاط مثبت خود اقدام کنند. در نتیجه این امر، والدین می توانند واقعیت کودک کم توان را بهتر بپذیرند و با آن به طور صحیح تر ارتباط برقرار کنند که این امر به نوبه خود باعث کاهش فشار روانی و افزایش سلامت شد.

Intellectual disability, Stress, Mental health, Training, Cognitive behavioral therapy, Parents, ناتوانی ذهنی, استرس, سلامت روان, درمان شناختی رفتاری, والدین