فرشته پورمحسنی کلوری - دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
فاطمه قربانی آذر - آموزش و پررش استان اردبیل

هدف از انجام این پژوهش بررسی اثربخشی آموزش سواد فضای مجازی بر میزان قربانی شدن ناشی از قلدری در فضای مجازی، خودکنترلی و تفکر انتقادی در دانش آموزان دوره دوم متوسطه در سال تحصیلی ۱۳۹۹-۱۴۰۰ بود. پژوهش حاضر یک مطالعه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل بود و جامعه آماری شامل دانش آموزان پایه سوم متوسطه دوم شهر اردبیل بودند که از میان آنان۳۰ نفر دانش-آموز با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و به گونه تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزین شدند. قبل از آموزش برنامه سواد فضای مجازی، آزمودنی های هر دو گروه به پرسشنامه های تجربه قلدری-قربانی سایبری CBVEQ))، پرسشنامه خود کنترلی تانجی و پرسشنامه تفکر انتقادی ریتکس پاسخ دادند. سپس گروه آزمایش ۸ جلسه آموزش سواد فضای مجازی را دریافت نمودند و گروه کنترل در این مدت هیچمداخله ای را دریافت ننمودند. پس از اتمام برنامه آموزشی هر دو گروه مجددا به پرسشنامه های پژوهش پاسخ دادند داده-ها با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس چند متغیری تحلیل شدند. نتایج تحلیلداده ها نشان داد که آموزش سواد فضای مجازی، خودکنترلی و تفکر نقادانه دانش آموزان را بهبود بخشیده و قربانی قلدری فضای مجازی شدن را کاهش داده است (۰۵/۰>p). بنابراین آموزش سواد فضای مجازی با افزایش آگاهی کاربران در خصوص استفاده از این فضا، می-تواند پیامدهای مخرب استفاده از فضای مجازی را کاهش دهد.

سواد فضای مجازی, قربانی شدن, تفکرانتقادی و خودکنترلی