نیما رضایی - دانشگاه ع. پ. تهران،
فاطمه اسدیان
توحید ارسطوی ایرانی - دانشگاه ع. پ. سمنان،
محمد یوسفی - دانشگاه ع. پ. سمنان،
پوریا روزرخ

مقدمه : امروزه ، ساختارهای مختلفی از کوریکولوم های آموزشی پزشکی عمومی وجود دارد که یکی از آنها آموزش مبتنی بر توانمندی(Competency Based Medical Educationاست و این ساختار دربسیاری از دانشگاه های برتر دنیا، به منظور بازبینی شیوه آموزش آنهااستفاده شده است . سابقا آموزش مبتنی بر توانمندی یک آگاهی نسبت به پیامدها و نتایج کوریکولوم توصیف می شد که در تضاد با کوریکولوم بر مبنای زمان بود و در تعاریف اخیر، پیامدمحور بودن این نوع آموزش از ویژگی های بارز آن محسوب می شود. به منظور طراحی برنامه های آموزشی مبتنی بر توانمندی، سه مرحله اساسی ”تعیین مدل توانمندیها”، ”تشخیص نیازهای آموزشی ” و ”شناسایی و اجرای برنامه ها” وجود دارد. در این راستا وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی ایران در سال ۱۳۸۸ در کوریکولوم آموزشی مبتنی بر پیامد بازنگری کرد و دانشگاه تهران در سال ۱۳۹۱ چهارچوب توانمندیهای مورد نیاز دانشجویان و جامعه را طراحی نمود. قابل ذکر است که تاکنون ، هیچ اشتراکی بر یک مجموعه مشترک از توانمندیها در کشورهای مختلف جهان وجود ندارد و هر کشور بر حسب نیازهای جامعه خود و نظام ارائه خدمات سلامت ، توانمندیهای مناسب را تعریف کرده است . از طرفی بیشتر دانشگاه ها در ایران در نسل اول و تعداد محدودی در نسل دوم به سر می برند و دانشگاه های نسل سوم به طور جدی مطرح نشده اند. با توجه به اهمیت توسعه اجتماعی و اقتصادی به وسیله حرکت دانشگاه های علوم پزشکی به سوی دانشگاه های نسل سوم و چهارم این مطالعه صورت گرفت . لذا این مطالعه به منظور تعیین مدل های توانمندی در فارغ التحصیلان دانشگاه های نسل چهارم و پیشگام حوزه نوآوری در سراسر جهان در رشته های علوم پزشکی و غیر پزشکی صورت گرفت .روش اجرا: در این مطالعه با روش مرور نظام مند اسکوپینگ (Systematic scoping review)مقالات کمی ، کیفی و بوک چپتر بازه زمانی سال ۱۹۶۵ تا ۲۰۱۸ میلادی در پایگاه هایWOS-SSCI, ERIC Psych info, Scopus, ABIبا کلید واژه هایی نظیر ”innovative university", Cognition, Skill, Creativity, Graduatesبررسی شد.معیارهای ورود به مطالعه بر اساس ابزار نقد مطالعات علمی JBI، تعداد ارجاعات به مقاله ، ۱Q و ۲Q بودن ژورنال و نمرات ارزیابان تنظیم شد.توانمندیها در مقالات نهایی با روش تحلیل محتوا استخراج گردید و به منظور ارائه گزیده ای از توانمندیها به صورت کیفی از مدل -Attitude Skill-Knowledge (ASK)استفاده گردید.یافته ها: از مجموع ۷۹۲۰ مقاله به دست آمده ، ۱۹۵۲ مقاله تکراری بود و در مرور عنوان ها ۵۳۰۱ مقاله و در مرور چکیده ها ۵۴۴ مقاله و در مرور متن کامل مقالات ۱۹ مقاله حذف گردید و درنهایت ۵۱ مقاله بر اساس معیارهای ورود به مطالعه ، وارد مطالعه شدند و با مطالعه ی رفرانس مقالات ۱۰ مطالعه دیگر اضافه گردید. نمره ی پایایی بین ارزیابان (Weighted Cohen Coefficient)، ۷,۸۴ بود. از ۶۱ مطالعه بررسی شده ۸,۲۷% مقالات از نوع کیفی ، ۵,۲۹% از نوع کمی و ۷,۴۲%به صورت کمی - کیفی بود. بیشترین تولید مقالات به ترتیب مربوط به ایالات متحده آمریکا با ۱۱,۱۳%، انگلیس با ۹% و اسپانیا با ۸% از کل مقالات بود. بیشترین فراوانی در توانمندیهایی ذکر شده در مقالات ، تفکر نقادانه (Critical thinking)، توانایی حل مسئله (Problemsolving، قصد ایجاد کسب کار و کارآفرینی Entrepreneurial intentionو خودکارآمدی(Self-efficacy) بود.بحث و نتیجه گیری : این مطالعه مرور نظام مند اسکوپینگ به منظور تعیین مدل های توانمندی فارغ التحصیلان دانشگاه نسل چهارم صورت گرفت و بر اساس یافته ها، هر کشور برحسب نیازسنجی خود مجموعه ای از توانمندیها را تعیین می کند که در تایید با مطالعات قبلی می باشد. همچنین مطالعات و گزارش های کافی درباره وضعیت فعلی ایران در زمینه کیفیت دستیابی به دانشگاه های نسل سوم و چهارم وجود ندارد لذا توصیه می شود مطالعات مشابهی در این زمینه صورت گیرد.