محمد قلی زاده - استادیار، گروه شیلات، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه گنبد کاووس، صندوق پستی ۱۶۳، ایران
سکینه بویری - کارشناس، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه گنبد کاووس، صندوق پستی ۱۶۳، ایران

چکیده تغییرات کاربری موجب تغییر مولفه های مختلف کیفیت زیستگاه و ساختار جمعیتی موجودات می شود. هدف از این مطالعه استفاده از ترکیب جوامع درشت بی مهرگان کف­زی برای بررسی اثرات فعالیت های انسانی مختلف از جمله کشاورزی، روستایی، مزارع پرورش ماهی، جنگل و منطقه شاهد (بالادست رودخانه) در طول رودخانه زرین گل، استان گلستان است. نمونه برداری از درشت بی مهرگان کف­زی به صورت ماهیانه در دو فصل (زمستان و بهار) ۹۵-۱۳۹۴ و ۹ ایستگاه (با توجه به کاربری های مختلف موجود در مسیر رودخانه) با نمونه بردار سوربر  (سطح ۰۹/۰ مترمربع) با سه تکرار صورت گرفت. در مجموع ۱۹۲۹ نمونه از بزرگ بی مهرگان کف زی شناسایی شدند که به ۳۰ خانواده و ۹ راسته تعلق داشتند. بیشترین فراوانی راسته متعلق به Ephemeroptera و Trichoptera در ایستگاه هایی ۶، ۷، ۸ و ۹ و راسته Diptera در دیگر ایستگاه ها در فصل بهار مشاهده شد. بیشترین مقدار شاخص تنوع شانون و غنای گونه ای مارگالف در ایستگاه هایی ۶، ۷، ۸ و ۹ (بالادست) به دست آمد. تجزیه­وتحلیل خوشه­بندی مربوط به ایستگاه ها و فصول مختلف سه گروه مجزا را نشان داد. نتایج نشان داد که تغییرات کاربری اراضی در طول رودخانه ناشی از فعالیت های انسانی موجب کاهش فراوانی و تنوع کفزیان (کاهش موجودات زنده حساس و افزایش ارگانیزم های مقاوم) می­شود.

واژه های کلیدی: پوشش متفاوت اراضی, رودخانه زرین گل, شاخص های زیستی