فراهم احمدزاده - استادیار، پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران
آفرین شهریاری - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، تهران
حسین مصطفوی - استادیار، دانشگاه شهید بهشتی، تهران

خانواده Sphaerodactylidae گکوهایی هستند که در امریکای شمالی و جنوبی، کارائیب، جنوب اروپا، شمال افریقا، خاورمیانه و آسیای مرکزی توزیع شده­اند. گکوهای خانواده Sphaerodactylidae جنس Pristurus  شامل ۲۳ تا ۲۶ گونه می­باشند. گکوی سنگلاخ بلانفورد Pristurus rupestris یکی از کوچک­ترین گونه­هاست که در شرق عربستان و جنوب ایران پراکنده شده است. در این مطالعه منشا و نحوه گسترش این گونه در ایران و جزایری که حضور این گکو در آن جا تایید شده است، بررسی گردید. همچنین تاثیرات نوسان­های آب و هوایی بر روی پراکنش این گونه در طی دوره­های زمین­شناسی با استفاده از نشانگر میتوکندریایی (۱۲S) مورد مطالعه قرار گرفت. از این رو ۱۰ نمونه از محدوده پراکنش این گونه در ایران جمع آوری و به همراه نمونه های موجود در بانک ژن مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان دادند که نمونه­های ایران متعلق به کلاد شرق (P. rupestris) هستند. همچنین نمونه­های متعلق به جزایر ایرانی خلیج فارس به جز جزیره خارک تفاوت چندانی با سرزمین اصلی نشان ندادند. شبکه هاپلوتایپی نشان داد که نمونه های ایران به همراه نمونه های عمان در یک هاپلوگروپ قرار گرفته و هاپلوتایپ مرکزی نیز مربوط به عمان می باشد. از این رو احتمال می­رود که نمونه­های ایران در طی دوره پلیستوسن از جمعیت سواحل عربی مشتق شده­اند و در زمان خشک بودن خلیج فارس به ایران رسیده­اند. با توجه به اینکه موانع ژئومورفولوژیکی بر روی الگوی پراکنش خزندگان تاثیر مستقیم می­گذارند آن­ها می توانند شاخص­ خوبی برای بررسی الگوهای جغرافیای تبارشناختی باشند.

گکوی سنگلاخ بلانفورد Pristurus rupestris, ژن میتوکندریایی ۱۲S, جغرافیای تبارشناسی, خلیج فارس