عباس عاشوری - کارشناس محیط زیست گیلان، رشت، ایران
مسعود یوسفی - دکتری، گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، ایران
فرهاد حسینی طایفه - استادیار، گروه تنوع زیستی و ایمنی زیستی، پژوهشکده محیط زیست و توسعه پایدار، سازمان حفاظت محیط زیست، تهران، ایران

پرندگان آبزی و کنارآبزی از جمله آسیب­پذیرترین گونه­های پرندگان به شمار می­­آیند و تغییرات غنای گونه ای و جمعیت آنها شاخص­­ مهمی جهت نشان دادن کیفیت و اهمیت بوم سازگان های آبی هستند. جمعیت پرندگان آبزی و کنارآبزی به شدت در حال کاهش است و در سال های اخیر تعداد بیشتری از آنها وارد فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت (IUCN) شده اند. بنابراین ضروری است تا نحوه تغییرات جمعیت­­ این پرندگان پایش و حفاظت شوند. هدف مطالعه حاضر بررسی روند تغییرات تنوع و تراکم پرندگان آبزی و کنارآبزی مهاجر زمستان گذران در چهار محدوده تالابی حفاظت شده در مجموعه تالاب بین المللی انزلی به نام های سلکه، سرخانکل، چوکام و سیاه کشیم است. برای رسیدن به این هدف، از داده های حاصل از سرشماری نیمه زمستانه یک دوره ۱۰ ساله (۱۳۸۲-۱۳۸۵ و ۱۳۸۷-۱۳۹۲) استفاده شد. همچنین در مطالعه حاضر تشابه جامعه پرندگان چهار منطقه فوق مورد سنجش قرار گرفت. برای این منظور از شاخص تشابه موریستا و آزمون PCA استفاده گردید. نتایج حاصل نشان داد، در مجموع ۶۵ گونه پرنده آبزی و کنارآبزی در این چهار منطقه شناسایی شده است. بیشترین تعداد گونه در تالاب سلکه (۵۷ گونه) و بیشترین میانگین فراوانی جمعیت نیز در تالاب سیاه کشیم (۳۱۵۰۴ فرد) ثبت گردید. بیشترین و کمترین تعداد پرنده آبزی و کنارآبزی در مجموع این چهار منطقه به ترتیب در سال ۱۳۹۲ (۱۰۳۳۳۲ فرد) و در سال ۱۳۸۴ (۴۲۸۴۲ فرد) شمارش شد. مرغابی ها با ۱۸ گونه بیشترین تعداد گونه و اکراس یان و پرستوی دریایی یان با یک گونه کمترین تعداد را در بین تیره ها در این مناطق در سرشماری های نیمه زمستانه دارا بودند. نتایج همچنین نشان داد، پناهگاه حیات وحش سرخانکل کمترین شباهت گونه را با سایر مناطق دارد. با توجه به غنای گونه ای بالا این منطقه و نقش بیشتر آن در حفاظت از پرندگان آبزی غواص نسبت به سه منطقه ی دیگر (سلکه، چوکام و سیاه کشیم)، شایسته است این بخش از تالاب انزلی نسبت به گذشته مورد حفاظت بیشتر قرار گیرد. اجرای برنامه­های مدیریت جامع تالاب و استقرار نظام مدیریت یک­پارچه بوم­سازگانی از جمله مهمترین راهبردها برای حفظ کیفیت و کمیت این چهار منطقه برای پرندگان آبزی و کنارآبزی زمستان گذران است.

تنوع, فراوانی, پرندگان آبزی و کنارآبزی, زمستان گذران, سرشماری, تالاب انزلی, گیلان