الهام مدنی - کارشناس ارشد، گروه بیولوژی دریا، واحد لاهیجان، دانشگاه آزاد اسلامی، لاهیجان، ایران
اعظم مشفق - استادیار، گروه زیست شناسی، واحد لاهیجان، دانشگاه آزاد اسلامی، لاهیجان، ایران
محبوبه سترکی - استادیار، گروه زیست شناسی، واحد ایذه، دانشگاه آزاد اسلامی، ایذه، ایران
اکرم تهرانی فرد - استادیار، گروه زیست شناسی، واحد لاهیجان، دانشگاه آزاد اسلامی، لاهیجان، ایران

علف کش ها بر پایه گلایفوسیت برای انسان بی ضرر است ولی استفاده گسترده آن ها در زمین های کشاورزی و آلودگی سیستم های آبی سبب ایجاد نگرانی هایی درباره سمیت آن شده است. هدف مطالعه حاضر بررسی اثرات رانداپ بر وزن، شاخص گنادوسوماتیک (GSI)، تغییرات هیستوپاتولوژی آبشش و بیضه ماهی کپور معمولی بود. ۳۲ عدد ماهی کپور معمولی مولد (۷۲/۱۰۳ ±۷۵/۱۷۲۳ گرم) به صورت تصادفی در ۴ گروه هر کدام با ۸ عدد ماهی  قرار گرفتند.  یک گروه (کنترل) بدون مواجهه با علف کش بود و ۳ گروه (تیمار) در معرض آفت کش رانداپ در ۴ غلظت (۵، ۱۰ و ۱۵ میلی گرم در لیتر) به مدت ۱۰ روز قرار گرفتند. پس از دوره تیمار، طول و وزن و شاخص GSI تعیین شد و نمونه بافت آبشش و بیضه جهت بررسی های بافت شناسی تهیه شد. بر اساس نتایج مواجهه توسط دوز ۲۰ میلی گرم بر لیتر رانداپ سبب کاهش معنی دار وزن در روز دهم و شاخص GSI در روزهای پنجم و دهم شد (۰۵/۰P<).  در ماهی های مواجه شده با رانداپ (۲۰ میلی گرم بر لیتر) نکروز و بهم ریختن ساختار تیغه های آبششی، چسبیدن تیغه های آبششی به یکدیگر، جدا شدن غشای پایه و پاره شدن اپیتلیوم آبششی و بیرون ریختن سلول های خونی مشاهده شد. در بیضه ماهی های مواجه شده با دوز بالای گلایفوسیت افزایش تعداد اسپرماتوگونی به دلیل کاهش اسپرماتوژنز، تخریب اسپرماتوسیت ها، کاهش اسپرماتوزوا، کاهش قطر لوله های اسپرمی، از بین رفتن مجاری بینابینی و تخریب سلول های سرتولی در مشاهده شد. غلظت های تحت کشنده رانداپ اثرات سمی بر ساختار آبشش و عملکرد تولید مثلی ماهی کپور معمولی نر مولد دارد.

آبشش کپور معمولی, بیضه, سمیت, گلایفوسیت