سمانه ابراهیم پور - دانشجوی دکتری علوم اقتصادی- توسعه اقتصادی، گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اداری، دانشگاه سمنان
غلامعلی فرجادی - دانشیار اقتصاد، گروه اقتصاد، موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی
اسمعیل ابونوری - استاد اقتصاد، گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اداری دانشگاه سمنان،
رحمان سعادت - دانشیار اقتصاد، گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اداری دانشگاه سمنان

نقش و اهمیت سرمایه انسانی به عنوان یکی از عوامل شتابدهنده توسعه اقتصادی از گذشته مورد توجه پژوهشگران بوده و همچنان نیز ارتباط این متغیر با سایر عوامل تعیینکننده آن از موضوعات مورد بحث است. سیاستها و متغیرهای اقتصادی بسیاری بر انباشت و سطح سرمایه انسانی کشورها تاثیر دارند. بر پایه مطالعات تجربی، تجارت و تغییرات ساختاری از جمله متغیرهای مهم اثرگذار بر سرمایه انسانی هستند که با توجه به نتایج پژوهشهای پیشین، ممکن است نوع ارتباط این متغیرها، تحت شرایط مختلف و در کشورهای گوناگون، متفاوت باشد. بدین ترتیب ارتباط آنها نیازمند شناخت و بررسی دقیقتر است. با توجه به اهمیت موضوع، مطالعه حاضر در پی آن است تا ارتباط سرمایه انسانی، بازبودن تجاری و تغییرات ساختاری را در کشورهای منتخب عضو اوپک بررسی نماید. برای نیل به این هدف، از رویکرد خودرگرسیونبرداری دادههای پانلی در دوره زمانی ۱۹۹۰- ۲۰۱۹ استفاده شده است. یافتههای پژوهش حاضر و تجزیه و تحلیل توابع واکنش آنی حاکی از آن است که اثر شوک تغییرات ساختاری بر سرمایه انسانی که با شاخص متوسط سالهای تحصیل وارد مدل شده، مثبت و اثر شوک بازبودن تجاری بر سرمایه انسانی منفی بوده است. مطابق نتایج تجزیه واریانس، بازبودن تجاری و شوکهای ناشی از آن حتی در بلندمدت نیز سهم چندانی در توضیح تغییرات سرمایه انسانی در کشورهای عضو اوپک ندارد. به نظر میرسد با افزایش بازبودن تجاری، افزایش تقاضایی که در این گروه کشورها ایجاد میشود، در بخش مواد اولیه صادراتی است که تقاضا را برای سرمایه انسانی کم میکند.

سرمایه انسانی, بازبودن تجاری, تغییرات ساختاری, کشورهای عضو اوپک, الگوی خودرگرسیونبرداری پانلی