آرش هادی زاده - استادیار گروه اقتصاد، دانشکده مدیریت و حسابداری، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

در این تحقیق فرضیه همگرایی درآمد سرانه بین استان­های جمهوری اسلامی ایران طی دوره ۱۳۷۹-۱۳۹۷ آزمون شده است. فرضیه همگرایی در مقالات فارسی متعددی حتی در سطح استانی مورد آزمون قرار گرفته است. اما پژوهش حاضر از دو جهت با مطالعات قبلی متفاوت است. اول استفاده از داده های تولید ناخالص داخلی سرانه واقعی بدون نفت به عنوان معیار درآمد سرانه که منجر به حذف سوگیری ناشی از متغیرهای جایگزین خواهد شد. دوم این که تمام مطالعات قبلی از برآوردگرهای داده های مقطعی برای تخمین معادله همگرایی بتا استفاده کرده اند که نتایج آن دارای تورش خواهد بود. اما در این پژوهش از مدل داده­های تابلویی فضایی پویا و تخمین­زن SYS-GMM استفاده شده است که این تورش را حذف خواهد کرد. همچنین برای بررسی تعاملات فضایی بین استان ها دو نوع ماتریس به کار گرفته شد.نتایج حاکی ست که در دوره مورد بررسی شیب تابع مدل هم گرایی بتای مطلق منفی است و فرضیه هم گرایی مطلق رد نمی شود و میزان این همگرایی مشروط بین استان های کشور معادل ۱۰.۵ درصد است. یعنی طی این دوره نابرابری منطقه ای در حال کاهش است. به علاوه نتایج نشان دهنده عدم رد فرضیه همگرایی درآمد سرانه و تایید فرضیه اثرات سرریز ناشی از تعاملات فضایی بین استان­های کشور است. هر دو نوع اثر سرریز ناشی از همسایگی و مهاجرت از نظر آماری معنادار است اما اثرات سرریز ناشی از مهاجرت تاثیر بیشتری نسبت به اثرات سرریز ناشی از همسایگی استان ها دارد. تحلیل حساسیت از سه منظر تغییر ماتریس تعامل فضایی، تغییر متغیر جایگزین درآمد سرانه واقعی و تغییر برآوردگر نشان دهنده پایداری نتایج و عدم جدیت سوگیری نمونه کوچک برای برآوردگر SYS-GMM است.

فرضیه همگرایی, داده های پانلی فضایی پویا, اثرات سرریز مهاجرت, اثرات سرریز همسایگی, تخمین زن سیستمی روش گشتاورهای تعمیم یافته (SYS-GMM)