سیده سودابه شبیری - بخش تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، زنجان، ایران
هادی خرسندی - موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مراغه ، ایران
مسعود کامل - بخش تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، زنجان، ایران

به منظور بررسی اثر تراکم بوته بر عملکرد دو رقم عدس (کیمیا و بیله سوار)، آزمایشی به صورت اسپیلت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل  تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات دیم خدابنده زنجان و ایستگاه دیم مراغه طی دو سال زراعی۹۶-۱۳۹۴ اجرا شد. سه فاصله بین ردیف (۱۵، ۲۰ ، ۲۵ سانتی متر) و شش سطح تراکم بذر (۱۵۰، ۱۷۵، ۲۰۰، ۲۲۵، ۲۵۰ و ۲۷۵ دانه در متر مربع) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از تجزیه مرکب نشان داد که اثر منطقه، اثر سال و اثر متقابل سال در منطقه بر صفات روز تا گلدهی، روز تا رسیدگی، ارتفاع بوته، وزن صد دانه و عملکرد دانه (P<۰.۰۱) معنی دار بود. نتایج نشان داد که  افزایش تراکم تا ۲۲۵ دانه در متر مربع باعث افزایش عملکرد دانه شده ولی تراکم بیش از آن تاثیری در افزایش عملکرد دانه عدس نداشت. همچنین افزایش تراکم تا ۲۰۰ دانه در متر مربع باعث افزایش وزن صد دانه گردید و با افزایش تراکم بیشتر از ۲۰۰ دانه در متر مربع، وزن صد دانه کاهش نشان داد. افزایش فاصله ردیف از ۱۵ به ۲۵ سانتی متر عملکرد دانه عدس را کاهش داد. بر اساس نتایج بدست آمده از این مطالعه می توان نتیجه گرفت که در شرایط دیم زنجان و مراغه، بهترین فاصله ردیف برای کاشت محصول عدس، ۱۵ سانتی متر و بهترین تراکم، ۲۰۰ دانه در مترمربع می باشد.

تراکم بوته, عملکرد دانه, عدس