علی لطفی بخش - گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

ویژگی­های ژئوشیمیایی و ایزوتوپی کربنات­های آب شیرین یا قاره­ای با یکدیگر متفاوت هستند. یکی از سودترین ابزارهای مطالعاتی کربنات­ها از جمله نهشته­های تراورتن مطالعه ایزوتوپ­های پایدار کربن و اکسیژن آنها است. در محدوده برجلو که بر روی کمربند زمین ساختی البرز غربی - آذربایجان قرار دارد، نهشته تراورتن به سن کواترنر بر روی گدازه­های آندزیتی به سن پلیوسن قرار دارد. تراورتن­ها براساس مطالعات کانی­شناسی به­طور کلی از کلسیت تشکیل یافته­اند. مقادیر متوسط باریم و استرانسیم در نمونه­های برداشت شده به ترتیب ۲۲/۴۰ و ۸۹/۵۳۶ گرم در تن است که با توجه به این مقادیر، تراورتن برجلو در محدوده گرمازاد با منشا سنگ آهک، تبخیری و دولومیت قرار می­گیرد. مقادیر میانگین ایزوتوپ­های δ۱۳C و δ۱۸O در توده تراورتن مورد مطالعه به ترتیب ‰ ۸۳/۱+ و ‰ ۵۱/۱۵- است که این مقادیر در محدوده منشا گرمازاد - سطحی­زاد قرار می­گیرد و نشان دهنده اختلاط سیالات گرمابی با آب­های جوی است. همچنین مقدار میانگین δ۱۳C(CO۲) معادل ‰ ۳/۸- محاسبه شده است و منشا غیرآلی و گرمازادی برای CO۲ پیشنهاد می­کند. تصور می­شود سیالات گرمابی غنی از CO۲ پس از چرخش درون واحد آهکی موجود در محدوده و واکنش با آن، یون بی­کربنات کلسیم لازم برای تشکیل تراورتن را فراهم کرده­اند. سپس این سیالات از طریق سیستم­های گسلی موجود در ناحیه به بالا صعود کرده و پس از اختلاط با آب­های جوی، در سطح نهشته تراورتن را برجای گذاشته­اند.

ایزوتوپ پایدار, برجلو, تراورتن, گرمازاد