محمد حسین سدری - مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی کردستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، سنندج، ایران
احمد گلچین - گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
ولی فیضی اصل - شاورزی دیم کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مراغه، ایران
عادل سی و سه مرده - گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

به منظور بررسی اثرات مصرف نیتروژن بر عملکرد گندم دیم، کارائی زراعی نیتروژن و کارایی استفاده از آب باران در رژیم­های متفاوت رطوبتی دو آزمایش در شرایط دیم و آبیاری تکمیلی با سه نحوه مصرف نیتروژن شامل کل در پائیز،  در پائیز +  در بهار و  در پائیز +  در بهار (پنجه­دهی) به عنوان کرت اصلی و با پنج سطح نیتروژن شامل ۰، ۳۰، ۶۰، ۹۰ و ۱۲۰ کیلوگرم در هکتار از منبع اوره به عنوان کرت فرعی با سه تکرار در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی به صورت کرت های یک­بار خرد شده در سال­های زراعی ۹۲-۱۳۹۱ و ۹۳-۱۳۹۲ در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم قاملو اجرا شد. نتایج نشان داد در شرایط دیم با مصرف ۳۰، ۶۰، ۹۰ و ۱۲۰ کیلوگرم در هکتار نیتروژن، عملکرد دانه به ترتیب ۴۷۸، ۹۶۱، ۱۰۸۶ و۸۵۰ کیلوگرم در هکتار افزایش (۰۵/۰p<) داشت. با افزایش نیتروژن تا سطح ۹۰ کیلوگرم در هکتار، کارایی مصرف آب باران به حداکثر                        (۳/۱۰ kg.mm-۱.ha-۱) رسید. در شرایط آبیاری تکمیلی در مراحل خوشه­دهی و دو هفته پس از خوشه­دهی با مصرف ۳۰، ۶۰، ۹۰ و ۱۲۰ کیلوگرم در هکتار  نیتروژن، عملکرد دانه به ترتیب ۸۴۹، ۱۳۵۷، ۱۵۴۰ و۱۷۹۰ کیلوگرم در هکتار افزایش (۰۱/۰p<) یافت و ۹۰ کیلوگرم در هکتار نیتروژن با بیشترین عملکرد، کارائی زراعی نیتروژن و کارایی استفاده از آب بهترین تیمار بود. همچنین نتایج نشان داد که در شرایط دیم، مصرف کل و تقسیط ۶۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار در میزان عملکرد، مقدار پروتئین دانه و کارائی­های زراعی و  استفاده از آب در یک سطح معنی­دار موثر بود.

نیتروژن- آبیاری تکمیلی- گندم دیم