راضیه عطاءالهی - گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران
روح اله عبدالشاهی - گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران
علی اکبر مقصودی مود - گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران

در این پژوهش ژنتیک صفات وابسته به تحمل خشکی شامل لوله­ای شدن برگ­ها، ارتفاع بوته، طول پدانکل، تعداد کل پنجه­ها، طول و عرض برگ پرچم با استفاده از یک تلاقی دی­آلل ۹×۹ در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی دانشگاه شهید باهنر کرمان مورد ارزیابی قرار گرفتند. لوله­ای شدن برگ ­ها یکی از راهکارهای مهم گندم در تحمل تنش خشکی است. نسبت بیکر (۲۵/۰) و وراثت­پذیری خصوصی (۲۰/۰)  پایین این صفت نشان دهنده نقش پررنگ آثار غیرافزایشی در کنترل ژنتیکی این صفت است. این نتایج نشان می­دهدبرای به­نژادی این صفت گزینش در نسل­های تفکیک نمی­تواند مفید باشد و روش­هایی مانند بالک، بالک تک­بذر و هاپلوئید های مضاعف شده توصیه می­گردد. از طرف دیگر، عرض برگ پرچم، طول پدانکل و ارتفاع بوته وراثت پذیری خصوصی (به ترتیب ۶۵/۰، ۵۶/۰ و ۵۱/۰) و نسبت بیکر بالایی (به ترتیب ۶۷/۰، ۶۵/۰ و ۴۶/۰) داشتند. با توجه به این نتایج، روش­های شجره­ای و تلاقی برگشتی برای به­نژادی این صفات مناسب است. صفات تعداد کل پنجه­ها (۲۲%)، طول پدانکل (۱۹%)، عرض برگ پرچم (۱۵%) و ارتفاع بوته (۱۴%) بیشترین پاسخ به گزینش را به خود اختصاص دادند. دلیل این امر تنوع فنوتیپی بالا و یا وراثت­پذیری خصوصی بالای این صفات است.

پاسخ به گزینش, تنش خشکی, درجه غالبیت, عمل ژن, لوله ای شدن برگ ها