سید سعید پورداد - معاونت موسسه تحقیقات کشاورزی دیم- کرمانشاه
رضا ملک حسینی - دانشجوی سابق دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه
حسین حاتم زاده - معاونت موسسه تحقیقات کشاورزی دیم- کرمانشاه

به منظور بررسی ترکیب پذیری عمومی و برآورد هتروزیس در رگه های خالص آفتابگردان از نظر عملکرد دانه و سه صفت زراعی دیگر،تعداد ۶۸ رگه خالص با رقم آزاد گرده افشان لاکومکا تلاقی داده شده و در سال بعد رگه ها و تاپ کراس های حاصل در دو تکرار و در دو محیط با شرایط رطوبتی متفاوت در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در مزرعه تحقیقاتی معاونت موسسه تحقیقات کشاورزی دیم (سرارود) کشت شدند. تجزیه واریانس داده ها در هر دو شرایط رطوبتی نشان داد که بین رگه های خالص و نیز تاپ کراس ها  اختلاف معنی داری در سطح احتمال ۱% برای کلیه صفات وجود داشت. بیشترین میانگین عملکرد در شرایط تنش رطوبتی متعلق به رگه SIL-۱۰۹  با ۶/۱۴گرم در بوته وتاپ کراس SIL-۱۷۵×lakumka با ۶/۳۸ گرم در بوته بود. در شرایط عدم تنش رطوبتی نیز رگه SIL-۱۰۲  با ۷/۲۶گرم در بوته وتاپ کراس SIL-۹۹×lakumka با۲/۳۲ گرم در بوته بالاترین عملکرد دانه را داشتند. میانگین عملکرد رگه ها و تاپ کراس ها در محیط بدون تنش بیش از دو برابر محیط تنش رطوبتی بود.میانگین هتروزیس برای عملکرد دانه در شرایط با و بدون تنش رطوبتی به ترتیب ۲۵/۲۵ و۷۷/۴۳ درصد بود. همچنین بررسی تعداد ترکیبات هتروتیک در دو محیط نشان داد که تعداد بیشتری از تاپ کراس ها در شرایط عدم تنش رطوبتی دارای هتروزیس مثبت بوده و پتانسیل عملکرد خود را بهتر بروز داده اند. بررسی قابلیت ترکیب پذیری در دو شرایط تنش و عدم تنش نیز نشان داد که قابلیت ترکیب پذیری رگه های خالص در شرایط بدون تنش رطوبتی افزایش می یابد. بررسی بای پلات ترکیب پذیری عمومی رگه های خالص نشان داد که در شرایط با و بدون تنش رطوبتی به ترتیب ۸ و ۱۰ رگه خالص در نزدیکی بردار عملکرد دانه و در ناحیه هم جهت با این بردار قرار داشتند که دارای قابلیت ترکیب پذیری عمومی بالایی بودند.