مریم عجم حسنی - گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران
زهرا ابراهیمی زاده - گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران
فاطمه عبدوس - گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران
بیژن آهنگی رشتی - گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران

ایمنی سلولی همراه با فعالیت سلول های خونی، یکی از جنبه های مهم ایمنی ذاتی در حشرات است. نقش هموسیتها در مقابله با تنش ها و آلودگی های وارد شده به همولنف، کلیدی است. آنها با تغییر در تعداد، شکل و تیپ در مقابل تنش ها واکنش نشان می دهند و  شناسایی این سلولها و تنوع آنها اولین مرحله از مطالعات ایمنی شناسی محسوب می شود. دفاع هیومرال معمولا با اندکی تاخیر نسبت به دفاع سلولی و با فعالیت آنزیم فنل اکسیداز و پپتیدهای ضد میکروبی همراه است. تحقیق حاضر به بررسی ویژگی های ایمنی شناسی لاروهای دیاپوزی و غیردیاپوزی لاروهای زنبور مغزخوار طلایی پسته با تغذیه از رقم های مختلف پسته می پردازد. زنبور Megastigmus pistaciae یکی از آفات مهم و مخرب پسته در سالهای اخیر است. بعد از جمع آوری میوه های آلوده و انتقال آنها به آزمایشگاه، همولنف لاروها استخراج شد و هموسیتها بعد از رنگ آمیزی با گیمسا شناسایی شدند. چهار نوع سلول خونی در همولنف شناسایی شد: پروهموسیت ها، پلاسماتوسیت ها، گرانولوسیت ها و اونوسیتوئیدها.  اندازه مرفومتریک هموسیت ها با استفاده از میکروسکوپ نوری تعیین شد. شمارش تفرقی هموسیت ها در همولنف لارو، شفیره و حشرات کامل انجام شد. فراوانی گرانولوسیت ها در لاروها (بیشتر از ۴/۲ ±۳۵ %)  و بالاتر از فراوانی گرانولوسیت ها در شفیره و بالغین به دست آمد. در مطالعه تغییرات سلولهای خونی در لاروهای دیاپوزی و غیردیاپوزی با تغذیه از رقم های مختلف پسته، نتایج نشان داد که تراکم هموسیتها در لاروهای غیر دیاپوزی تغذیه کرده از تمام رقمها به طور معنی داری بیشتر از لاروهای دیاپوزی بود. به علاوه، تعداد کل سلولهای خونی، گرانولوسیتها، اونوسیتوئیدها و پروهموسیت ها در لاروهای تغذیه کرده از رقم های پسته کله قوچی و شاپسند، بیشتر از موارد مشابه در لاروهای تغذیه کرده از رقم های خنجری، اکبری و نخودی بود. نتایج مربوط به تغییرات آنزیم فنل اکسیداز مشابه نتایج مربوط به تغییرات هموسیت ها بود. به عبارت دیگر، فعالیت این آنزیم در لاروهای غیر دیاپوزی بیشتر از لاروهای دیاپوزی و در لاروهای تغذیه کرده از ارقام کله قوچی و شاپسند بیشتر از لاروهای تغذیه کرده از سایر ارقام بود. شناسایی هموسیت ها و تغییرات آنها در لاروهای دیاپوزی و غیردیاپوزی زنبور مغزخوار طلایی پسته با تغذیه از رقم های پسته برای اولین بار انجام شده است و می تواند زمینه ساز مطالعات بعدی ایمنی شناسی این حشره باشد. به نظر می رسد دیاپوز و نوع رژیم غذایی می تواند به نوعی تعیین کننده واکنش ایمنی حشره در مقابل بیمارگرها باشد. تحقیقات تکمیلی در این زمینه می تواند در روش های کنترل میکروبی این آفت موثر باشد.

ایمنی حشرات, دفاع سلولی, دفاع پلاسمایی, تغذیه, دیاپوز, سلولخونی