علی سوزنچی کاشانی - دانشجوی دکتری تاریخ اسلام دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران
رضا شعبانی - استاد گروه تاریخ دانشگاه شهید بهشتی تهران

با توجه به این که قوام و پایه اصلی شکل گیری تشکیلات اداری آستان قدس مبتنی بر موقوفات وقف شده بر حرم رضوی بوده است؛ ضبط موقوفات و یا به عبارتی ضبط درآمدهای حاصل از آن توسط نادر شاه افشار، تاثیراتی را بر این مجموعه به همراه داشت. این تاثیرات در حوزه مالی، اداری آستان قدس به صورت خاص و در حوزه کاهش واقفان در جامعه وقت ایران و عدم رغبت آنها به اختصاص دادن اموال و املاک خود برای موقوفات مختلف به صورت عام قابل بررسی می باشد.این امور باعث شد که نهاد وقف که یک امر مردمی محسوب می شد ، به یک نهاد دولتی با هدف کسب درآمد برای تامین هزینه های نظامی حکومت مرکزی تبدیل شد و توجه به نیات واقفین از بین رفت. با روی کار آمدن علیشاه افشار وی سعی نمود نهاد موقوفات را به سبک و سیاق دوره صفویه بازگرداند و برای این کار خود پیشگام شد. در این مقاله سعی شده است با استناد به منابع و اسناد تاریخی موجود و با شیوه تحقیقات تاریخی به بررسی نهاد وقف در دوره نادر شاه و جانشینان او پرداخته شود و تاثیرات سیاست های وقفی نادر و علیشاه افشار در کاهش و یا رشد موقوفات آستان قدس در طی دوره حکومت خاندان افشا در ایران مورد تحلیل قرار گیرد.

آستان قدس, موقوفات, نادر شاه, خاندان افشاریه, پایگاه اجتماعی واقفان