مجتبی ایمانی راستابی - نویسنده مسئول، دانش آموخته دکتری، گروه علوم و مهندسی جنگل، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران
سید محمد حسینی نصر - دانشیار، گروه علوم و مهندسی جنگل، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران
غلامعلی رنجبر - دانشیار، گروه اصلاح نباتات، دانشکده علوم زراعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران
مصطفی خوشحال سرمست - استادیار، گروه علوم باغبانی، دانشکده تولیدات گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

تنوع سوماکلونال، آزمایش ژنتیکی است که با استفاده از آن می توان تغییرات ژنی و ثبات ژنتیکی گیاه تکثیرشده را نسبت به گیاه مادری ارزیابی کرد. هدف این پژوهش، بررسی تنوع سوماکلونال در گیاهان باززایی شده لیلکی (Gleditsia caspica Desf.) تحت تاثیر تنظیم کننده رشد BAP و بازدارنده رشد CPZ بود. پس از بذرگیری از یک درخت لیلکی در باغ گیاه شناسی دانشکده منابع طبیعی در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ژنوتیپ های پایه مادری و گیاهان باززایی شده در محیط های کشت حاوی BAP (۲۰ میکرومول) و CPZ (۳/۰، سه و ۱۵ میکرومول) با استفاده از نشانگر مولکولی ISSR مقایسه شدند. بیشترین درصد شاخه زایی و تعداد شاخساره در تیمار BAP با غلظت ۲۰ میکرومول مشاهده شد. وجود بازدارنده رشد CPZ در محیط کشت به شدت سبب کاهش درصد شاخه زایی ریزنمونه ها شد. همچنین، روند کاهشی مشخصه های مورد مطالعه با افزایش غلظت CPZ تشدید یافت. استفاده از ۱۰ نشانگر مولکولی ISSR درمجموع، ۱۰۷ نوار DNA تولید کرد که ۹/۸۷ درصد آن ها، چندشکلی بودند. دارنگاره تجزیه خوشه ای براساس ماتریس تشابه جاکارد به روش UPGMA نشان داد که ژنوتیپ های مورد مطالعه با ضریب تشابه ۲۷/۰ در دو گروه قرار گرفتند. به نظر می رسد که وجود بازدارنده رشد CPZ به رغم اثر منفی بر رویش گیاه سبب افزایش تنوع و کاهش شباهت ژنتیکی بین گیاهان باززایی شده و پایه مادری می شود.

بازدارنده رشد, تنظیم کننده رشد, تنوع ژنتیکی, کشت بافت