جهانبخش ثواقب - دانشیار گروه تاریخ دانشگاه لرستان

یکی از اقدامات مهم شاه عباس اول صفوی (سلطنت ۱۰۳۸- ۹۹۵ ه.ق) که در تقویت بنیان های قدرت سلطنت در زمان وی موثر بود تغییراتی است که وی در وضعیت قشون به منظور پایه گذاری یک نیروی قابل اتکاء برای دولت خود و گذر از ساختار نظامی پیشین که ساختاری ایلی و عشیره ای بود، پدید آورد. تنش های موجود میان امرای ایلات و رقابت و افزون طلبی آن ها در عرصه ی سیاسی و پیامدهای ناگواری که در پی داشت، ضرورت این تغییرات را از جانب شاه عباس حتمی کرد و با ایجاد ارتش جدید در زمان خویش به ثبات اجتماعی و تقویت پایه های حکومت صفویه کمک کرد. بر این مبنا، مقاله ی حاضر نگرشی دارد به سازمان سپاه در عصر شاه عباس اول و ضمن بررسی ساختار و ارکان اصلی آن، به تغییراتی که شاه عباس در وضعیت قبایلی قشون و پایه گذاری ارتش شاهی (در سده ی یازدهم هجری قمری) پدید آورد می پردازد. این پژوهش از نوع پژوهش تاریخی و به شیوه ی کتابخانه ای با استناد به منابع تاریخی به روش تحلیلی- توصیفی، سامان یافته است.

شاه عباس, سازمان نظامی, ارتش جدید, مناصب, وظایف