نبی خلیلی اقدم - دانشجوی دکتری زراعت- بذر
فرشید قادری فر - استادیار دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

منحنی هیگروسکوپیکی یا منحنی های هم دمای جذب در بررسی تبادلات رطوبتی بذر با محیط اطراف حایز اهمیت هستند و از آن می توان در کاهش صدمات وارده به بذر در طی دوره آب کشیدگی، جوانه زنی و از آن مهم تر برای انبار داری صحیح و مناسب بذر بهره جست. برای رسم این منحنی ها بذور دو رقم سحر و دی پی ایکس سویا در روی توری هایی درون ظروف در بسته حاوی آب مقطر و محلول های نمکی اشباع حاوی کلرید سدیم، کلرید پتاسیم، کلرید لیتیم، کلرید منیزیوم و برومید سدیم در معرض تیمارهای دمایی 20 و 25 و 30 و 35 درجه سانتی گراد به مدت 7 روز در انکوباتور قرار گرفتند تا به تعادل رطوبتی با هوای داخل ظرف برسند. سپس محتوی رطوبتی بذر مطابق دستورالعمل ایستا (2009) اندازه گیری شد. درصد روغن نیز با روش سوکسله تعیین گردید. نتایج نشان داد که دما تاثیر چندانی بر منحنی های هم دمای جذب ندارد ولی سبب افزایش ارتفاع منحنی پاسخ در فاز دوم و سوم جذب یا از دست داده آب می شود. در دماهای پایین میزان جذب رطوبتی بذر از محیط کمتر از دماهای بالا بود. درصد روغن رقم سحر و دیپی ایکس به ترتیب 20/72 درصد و 23/26 درصد بدست آمد. نقطه چرخش منحنی هیگروسکوپیکی (حد بین آب پیوندی و آب نیمه آزاد) در رقم سحر بالاتر از رقم دی پی ایکس شد و این ارتباط مستقیمی با درصد روغن بذر داشت. هر چه درصد روغن بذر بیشتر باشد تبادلات رطوبتی بذر با محیط اطراف در رطوبت های پایین بذر و محیط کمتر بوده ولی با افزایش درصد رطوبت نسبی محیط سرعت تبادلات رطوبتی بذر با درصد روغن بیشتر، بالاتر از بذر با درصد روغن کمتر بود و این ارتباط مستقیمی با وقوع فرایند زوال در بذر دارد. نتایج بطور کلی نشان داد که از منحنی های رطوبتی بذر میتوان برای انبار داری صحیح بذر، شناخت چگونگی پاسخ بذور با توجه به ترکیب بذر از نظر درصد روغن و تعیین حد پایین رطوبتی بذر استفاده نمود.

منحنی هیگروسکوپیکی، محلول نمکی، حد رطوبتی و سویا