محمد یوسفی جویباری - عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز
علی آراسته - کارشناسی ارشد تاریخ ایران اسلامی دانشگاه اصفهان

پس از انقلاب مشروطه کابینه­هایی که روی کار آمدند به علل مختلف با مشکلات عدیده­ای مواجه بودند به گونه­ای که در طول ۱۴ سال ۵۱ کابینه و هر سه ماه یک کابینه میانگین تغییرات طی این دوره بوده که وضعیت خوبی را در دولت­های اوایل مشروطیت بیان نمی­کند. علل داخلی و خارجی گوناگونی در این بحران­ها سهیم بودند. از نظر خارجی دخالت مستقیم و بی حد و مرز دولت­های استعماری از جمله دخالت روسیه و انگلیس در کلیه امور داخلی ایران و تعیین نخست­وزیران مورد نظرشان در جهت تامین منافع و خواسته­هایشان کابینه ها را عملا به عنوان بخشی از ابزارهای اعمال حاکمیت استعمار در ایران بدل ساخته بود. با این وجود باید به عوامل داخلی نظیر تجربه نخست حکومت مشروطه و پارلمان، خودمحوری های شخصی و خانوادگی، گروه گرایی، ترجیح منافع خصوصی بر منافع عمومی و نابسامانی اشاره کرد. در نتیجه اقشار و گروه­های مختلف نسبت به ساختار و عملکرد نظام مشروطه بدبین گردیده و بستر ذهنی و عینی ظهور یک دیکتاتور فراهم آمد. سرانجام رضاخان با اتکا به عوامل داخلی و خارجی و تا حدودی توانایی فردی توانست جریان حوادث را به نفع خویش به پایان برساند. در این مقاله سعی می­گردد علل و علائم بحران داخلی و خارجی در کابینه­های ایران از انقلاب مشروطه ۱۲۸۵ ش تا کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ ه.ش مورد بررسی قرار گیرد.روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانه­ای و آرشیوی می­باشد.

انقلاب مشروطه, بحران, کابینه, انگلستان, روسیه, کودتای سوم اسفند, مجلس شورای ملی