مصطفی ملایی - کارشناس ارشد تاریخ مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز دانشگاه تهران

سرزمین ماوراءالنهر در قرون نخستین اسلامی به جهت دارا بودن موقعیت فرهنگی ویژه و سابقه وجود ادیان و فرقه­های مختلف و همجواری با مراکز صوفیانه­ای نظیر خراسان، دارای زمینه­های ذهنی مناسب جهت پذیرش عقاید صوفیانه بود. به علاوه ظهور علمای دینی و فقهای مشهور در طی قرون مذکور در ماوراءالنهر و رابطه نسبتا خوب صوفیان با آنها و نگرش مثبت تعالیم صوفیان که شامل آراء و عقاید تمام فرق منطقه می­شد، سبب جلب نظر گروه­های مختلف مردمی و ظهور طریقت­های صوفیانه مشهوری نظیر یسویه، خواجگان و... در ماوراءالنهر و ترکستان شد که در این بین، طریقت یسویه با نشات­گیری از محیط فرهنگی ماوراءالنهر و با ارشادهای خواجه احمد یسوی بنیانگذار آن، در ترکستان (شهر یسی) بنیان گذاشته شد و در طی مدت کوتاهی مریدان بسیاری در بین ترک­های ترکستان و ماوراءالنهر یافت. در این تحقیق سعی برآنست تا با نگاهی گذرا به جریان­های عمده صوفیانه ماوراءالنهر در قرون نخستین اسلامی، به دوران زندگی و اندیشه­های خواجه احمد یسوی و جریان تصوف عرفانی یسویه و شاخه­های عمده آن در ترکستان و ماوراءالنهر پرداخته شود.

طریقت, یسویه, خواجه احمد, ماوراءالنهر, ترکستان, خراسان