سعید آزادی - Bu-Ali Sina University
حامد نوذری - Bu-Ali Sina University
صفر معروفی - Bu-Ali Sina University
بهزاد قنبریان - Kansas State University, Manhattan KS, USA

یکی از راهکارهای توسعه کشاورزی، استفاده مطلوب از شبکه های آبیاری و زهکشی است که منجر به بهره وری بیشتر و حفظ محیط زیست خواهد شد. در تحقیق حاضر به کمک روش تحلیل پویایی سیستم مدلی بسط داده شد تا بتواند با نظر گرفتن مسائل زیست محیطی، سطح زیر کشت محصولات زراعی شبکه آبیاری و زهکشی شهید چمران واقع در استان خوزستان را شبیه سازی کند. به منظور بررسی اعتبار مدل، از آزمون حدی و آنالیز حساسیت استفاده شد. نتایج نشان دهنده عملکرد مناسب مدل و وجود ارتباط منطقی بین پارامتر های آن بود. همچنین به منظور تعیین سطح زیر کشت بهینه محصولات زراعی شبکه شهید چمران، با اهداف محیط زیستی و کمینه کردن میزان نمک خروجی از زهکش ها، الگوی کشت محصولات این شبکه در دو حالت تغییر غیر پلکانی و تغییر پلکانی تعیین شد. نتایج نشان داد میزان نمک خروجی بهینه سازی شده از شبکه در هر دو حالت پلکانی و غیر پلکانی در مقایسه با وضع موجود در منطقه کاهش یافته است. مقدار نمک کل در وضع موجود، از سال ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۶ به ترتیب برابر با ۲۷۹۹، ۲۶۴۹، ۲۷۴۹، ۲۲۹۸ و ۲۰۰۴ تن بر روز بوده است که پس از بهینه سازی، در حالت پلکانی ۲۷۳۹، ۲۵۴۶، ۲۶۴۴، ۲۲۲۳ و ۱۹۵۲ تن بر روز و در حالت غیرپلکانی ۲۳۶۳، ۲۳۰۹، ۲۴۸۱، ۲۱۵۱ و ۱۹۱۲ تن بر روز به دست آمد. نتایج نشان می دهد که حالت غیرپلکانی با توجه به محدودیت های در نظر گرفته شده برای آن، در کاهش نمک خروجی موفق تر از حالت پلکانی عمل کرده است. آنالیز نتایج نشان دهنده موفقیت مدل در بهینه سازی و دست یابی به اهداف مورد نظر بود. لذا می توان گفت، مدل حاضر در شبیه سازی و بهینه سازی شبکه آبیاری، الگوی کشت آن و تعریف سایر سناریوها از دقت خوبی برخوردار است.

Cropping pattern, Optimization, System dynamics, Environment, Modeling, الگوی کشت, بهینه سازی, پویایی سیستم, محیط زیست, مدل سازی