محمدرضا شیخ الاسلامی - پژوهشکده علوم زمین، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی ایران، تهران، ایران

بر پایه شواهد زمین ساخت -رسوبی، ده حوضه رسوبی کنترل شده توسط  فرایندهای زمین ساختی در اطراف ناحیه خط درز تتیس کهن (پالئوتتیس) در شمال خاوری ایران شناسایی شده اند. این حوضه­ ها از پالئوزوییک زیرین تا به امروز در پاسخ به حرکات نسبی ابر قاره­­ های اوراسیا و گندوانا  شکل گرفته اند. حوضه­ های شناخته شده از قدیم به جدید عبارتند از: ۱)  حوضه حاشیه­ غیرفعال پالئوزوییک ایران مرکزی، ۲) حوضه سکوی دونین-کربنیفر صفحه توران،  ۳) حوضه حاشیه قاره­ ای فعال (گودال اقیانوسی– پیش ­کمان)،  ۴)  کمان و حوضه­ های مرتبط با کمان به سن پرمو تریاس،  ۵) حوضه های پیش بوم پیرامونی به سن تریاس بالایی- ژوراسیک زیرین،  ۶)  حوضه درون کوهی ژوراسیک زیرین تا میانی،  ۷) حوضه کافتی ژوراسیک میانی،  ۸) حوضه پیش بوم الیگوسن-پلیوسن و ۱۰) حوضه مولاسی پساکوهزادی. هر حوضه، تاریخچه تکاملی منحصر به فرد خود را داراست و در محیط زمین ساختی ویژه­ ای، در جریان تکامل اقیانوس تتیس کهن در شمال ایران، شکل گرفته است.

زمین ساخت, حوضه های رسوبی, شمال خاور ایران, اقیانوس تتیس کهن