سامان غفاری - . M.Sc. Graduated in Hydraulic Structures, Department of Irrigation and Reclamation Engineering, University of Tehran, Karaj, Iran
مهدی یاسی - Associate Professor, Department of Irrigation and Reclamation Engineering, University of Tehran, Karaj, Iran.
جواد فرهودی - Professor, Department of Irrigation and Reclamation Engineering, University of Tehran, Karaj, Iran

حذف سد از روش های احیاء زیست بوم رودخانه است. در پژوهش حاضر، حذف سد وشمگیر بر روی رودخانه گرگانرود در استان گلستان، به ­دلیل حجم بالای رسوبات درون مخزن و پایان عمر مفید آن موردنظر قرار گرفت. سه سناریو جهت حذف سد وشمگیر انتخاب شد: ۱- حذف کامل (مشابه شکست ناگهانی سد در روز آفتابی با مخزن پر از آب)؛ ۲- حذف پله ای سرریز؛ و ۳- حذف با رسوبات پایدار. مدل سازی سه سناریو حذف سد مدل یک بعدی HEC-RAS برای جریان ناپایدار با انتقال رسوب در شش بازه با طول ۱۲۸ کیلومتر (از سد وشمگیر تا دهانه دریای خزر) انجام یافت. نتایج نشان داد که سناریو اول بیشترین میزان فرسایش و رسوب گذاری را در بازه های رودخانه ایجاد می کند. بیشترین رسوب گذاری در بازه اول (۲۱ کیلومتر پائین دست سد وشمگیر) و بیشترین فرسایش در بازه ششم (به سوی دریا) است. در سناریو دوم، شدت تغییرات بستر رودخانه کمتر شده؛ و بیشترین رسوب گذاری و فرسایش به ترتیب در بازه اول و پنجم روی خواهد داد. نتایج مدل سازی سناریو سوم، به دلیل شدت های کم فرسایش و رسوب گذاری، با عدم قطعیت همراه بود. سناریو دوم (حذف پله ای سرریز) به دلیل شدت تغییرات کمتر بستر و قابلیت بازتوانی تدریجی زیست بوم رودخانه، به عنوان بهترین گزینه پیشنهاد می گردد.

Dam failure, River changes, River morphological modeling, River restoration, تغییرات رودخانه, ساماندهی رودخانه, شکست سد, مدل سازی مرفولوژیکی رودخانه