محمدرضا خانی - Tehran Medical Sciences, Islamic Azad University
یوسف دادبان شهامت - Golestan University of Medical Sciences
زینب شهیدی - Qom University of Medical Sciences
نرگس صادقی مقدم - Lamei Gorgani Institute of Higher Education
یوسف کر - Golestan University of Medical Sciences

مقدمه و هدف:  در مطالعات اپیدمیولوژیک پیشین، رابطه نزدیک ذرات معلق و شیوع مشکلات تنفسی، قلبی- عروقی، انواع سرطان و مرگ و میر مشخص شده و گزارش گردیده است که فضای شهر حاوی آلاینده های منابع ساکن و متحرک می باشد. در این راستا، مطالعه حاضر با هدف تعیین غلظت و وضعیت انتشار ذرات PM۱۰ و PM۲.۵  در هوای شهر گرگان در سال ۱۳۹۶ و ارائه راه کارهای موثر برای آن انجام شده است. روش کار: در پژوهش حاضر که از نوع مطالعات پایشی توصیفی- مقطعی می باشد، غلظت آلاینده های هوای شهر گرگان در هشت ایستگاه پراکنده در نقاط مختلف شهر طی یک سال از تیر ماه ۱۳۹۵ تا خرداد ۱۳۹۶ اندازه گیری شد. سپس، نتایج سنجش ماهانه PM۲.۵ و PM۱۰ با استفاده از دستگاه پرتابل پس از محاسبه شاخص کیفیت و برآورد میزان اثر آن ها بر سلامتی توسط نرم افزار AQI Calculator (Air Quality Index Calculator) در سیستم GIS (Geographic Information System) پهنه بندی گردید و با مقادیر استاندارد ایران و جهان مقایسه شد و در ادامه نسبت به ارائه راهکارهای کاهشی برای آن اقدام گردید. یافته ها: بیشترین مقدار  PM۲.۵و  PM۱۰در آذر ماه (۱۱۶ و ۷۶ میکروگرم بر متر مکعب) و کمترین میزان آن در فروردین ماه (۳۴ و ۴۰ میکروگرم بر متر مکعب) ثبت گردیده بود. نتایج آزمون آنالیز واریانس یک طرفه نیز نشان از وجود اختلاف معنا دار میانگین غلظت های ذرات مورد بررسی در ماه های داشت. بر مبنای نتایج، وارونگی هوا در فصول سرد بر غلظت این آلاینده ها تاثیر داشت. در این پژوهش میانگین سالانه PM۱۰ معادل ۴۱ میکروگرم بر متر مکعب و برای PM۲.۵ برابر با ۳۰ میکروگرم بر متر مکعب محاسبه گردید که به ترتیب از استاندارد EPA (Enviromental Protection Agency)، کمتر (۵۰ میکروگرم بر متر مکعب) و بیشتر (۱۲ میکروگرم بر متر مکعب) بودند. نتیجه گیری: بر مبنای نتایج، بیشترین شاخص کیفیت هوا (Air Quality Index :AQI) مربوط به PM۲.۵ بوده و بیشتر در مناطق مرکزی شهر، میدان شهرداری و میدان مازندران اتفاق افتاده است. بیشترین آلودگی PM۱۰ نیز مربوط به بخش مرکزی و جنوب شهر بوده است که علت آن می تواند تراکم خودروها که مهم ترین عامل تولید ذرات در شهرها هستند، باشد.

Air pollution, Air quality index, Dust particles, Gorgan, آلودگی هوا, ذرات غبار, شاخص کیفیت هوا, گرگان