رحیم کدخدائی ایلخچی - Earth Science Department, Faculty of Natural Science, University of Tabriz, Iran
پیمان محمدی - Petroleum Geology Department, Research and Development in Upstream Petroleum Industry, Research Institute of Petroleum Industry (RIPI), Tehran, Iran
محمدرضا میرزایی - Petroleum Geology Department, Research and Development in Upstream Petroleum Industry, Research Institute of Petroleum Industry (RIPI), Tehran, Iran
فرزین فرزانه - National Iran Oil Company Exploration Directorate, Tehran, Iran
نورآذر شکرزاده - National Iran Oil Company Exploration Directorate, Tehran, Iran

سازندهای تخریبی اجاق قشلاق و زیور، به عنوان سنگ مخزن حوضه مغان، از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند. رخساره های ماسه سنگی این سازندها به عنوان نمونه منحصر به فرد از مخازن نامتعارف (ماسه سنگ های کم تراوا) در ایران هستند که با توجه به مشخصه های بافتی و دیاژنزی موثر بر سیستم منافذ آنها، دارای تولید ناپایدار، همراه با افت فشار هستند. در این مطالعه، مشخصه های سنگ شناسی و رسوبی این سازندها با تلفیق نتایج توصیف مغزه، مطالعات پتروگرافی، تصاویر میکروسکوپ الکترونی همراه با داده های تخلخل و تراوایی مغزه به دست آمده از برش های سطحی و چاه بررسی گردید. نتایج نشان می دهد که بلوغ کانی شناسی پایین این ماسه سنگ ها که عمدتا دارای خرده سنگ های آتشفشانی و فلدسپات هستند نقش مهمی در تغییر و تکامل سیستم منافذ طی تاریخچه دیاژنزی آنها داشته است. در واقع حضور خرده سنگ های آتشفشانی به عنوان اجزاء تراکم پذیر، عامل موثری در کاهش تخلخل این ماسه سنگ ها طی تدفین و تراکم آنهاست. همچنین دگرسانی این اجزاء در کنار فلدسپات ها منجر به گسترش انواع رس های دیاژنزی شده است که این رس ها هم به عنوان سیمان درون منافذ عمل نموده اند و هم در گسترش ریزتخلخل ها درون سیستم منافذ نقش به سزایی داشته اند. فرآیند انحلال نیز با گسترش محدود منجر به توسعه تخلخل های انحلالی مجزا شده است. در مجموع تاثیر متقابل سه عامل تراکم، رس های دیاژنزی و انحلال در تقابل با کانی شناسی، نقش موثری در توسعه سیستم منافذ و کیفیت مخزنی ماسه سنگ های حوضه مغان داشته است که در نتیجه آن ماسه سنگ های کم تراوا با بافت متراکم و سیستم منافذ با ارتباط ضعیف متشکل از تخلخل های انحلالی مجزا و ریزتخلخل ها توسعه یافته است. از این رو ماسه سنگ های این حوضه با توجه به مقادیر تخلخل کم تا زیاد و تراوایی کم (عمدتا کمتر از mD ۱/۰)، قابل مقایسه با ماسه سنگ های کم تراوا در سایر نقاط جهان مانند حوضه پرت استرالیا بوده و در گروه مخازن ماسه سنگی نامتعارف قرار می گیرند.

Tight sandstones, Mineralogical Maturity, Compaction, Diagenetic clays, Pore system, Reservoir Quality