مرتضی آزادپور - دانشکده معدن و اکتشاف نفت، دانشگاه صنعتی سهند تبریز
نوید شادمنامن - استاد یار دانشکده مهندسی نعدن و اکتشاف نفت، دانشگاه صنعتی سهند، تبریز، ایران

فشار منفذی به فشار سیال درون حفرات سنگ گفته می شود. هنگامی که میزان فشار منفذی بسیار زیادتر از فشار هیدرواستاتیک باشد، گفته می شود که سنگ در شرایط فشار بالا قرار دارد. وجود فشار منفذی بالا باعث ایجاد مشکلات زیادی از جمله فوران چاه، ناپایداری چاه، گیر کردن لوله حفاری و یا از دست دادن چرخش گل حفاری می شود. مناطق با فشار بالا در نتیجه فرآیندهای مختلفی ایجاد می شوند که می توان به مواردی چون تحکیم نامتوازن و عدم امکان خروج سیال، انبساط سیال، اثر نیروی شناوری و مهاجرت سیال اشاره نمود. هر یک از این فرآیندها به نحوی بر افزایش فشار منفذی تاثیر می گذارد. تاکنون روش های متعددی در زمینه پیش بینی فشار منفذی ارائه شده که اغلب بر اساس استفاده از اطلاعات چاه پیمایی و لرزه ای است. در هر یک از این روش ها، مکانیسم خاصی به عنوان عامل اصلی ایجاد فشار بالا در نظر گرفته شده و بر آن اساس روابط تجربی مربوطه نیز ارائه شده است. از این رو در تعیین فشار منفذی یک منطقه، انجام مطالعات زمین شناسی جهت شناخت مکانیسم ایجاد فشار بالا و انتخاب مناسب ترین روش تعیین فشار منفذی بسیار مهم و قابل توجه است. هدف اصلی در این تحقیق استفاده از اطلاعات چاه پیمایی به منظور تعیین مکانیسم ایجاد فشار بالا و ارائه بهترین روش تخمین فشار منفذی در یکی از میادین هیدروکربنی جنوب ایران است. بدین منظور از اطلاعات نمودار سرعت، چگالی، فشار منفذی و تنش موثر جهت بررسی مکانیسم های مختلف استفاده شده است. نتایج بررسی ها نشان داد که مکانیسم اصلی ایجاد فشار بالا در منطقه مورد مطالعه بیشتر متاثر از تحکیم نامتوازن و تا حدود کمی نیز تحت تاثیر باربرداری است. بنابراین، روش تخمین فشار منفذی ایتون که روشی مبتنی بر تحکیم نامتوازن است به همراه روش باورز که روشی مبتنی بر مکانیسم تحکیم نامتوازن و باربرداری است به کار گرفته شد و نتایج حاصل با مقادیر آزمایش فشار سازند مورد ارزیابی قرار گرفت که تطابق نسبتا خوبی را نشان داد.

فشار منفذی, مکانیسم ایجاد فشار بالا, اطلاعات چاه پیمایی, تحکیم نامتوازن, باربرداری